A Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo congratúlase de que despois de dez anos de loita coñezamos, aínda que sexa polos medios da prensa, que por fin desaparece definitivamente o proxecto do parque eólico de Pedras Negras, promovido pola empresa multinacional Enel Green Power España. Un parque eólico que ameazaba con alterar e degradar grave e irreversiblemente a paisaxe e o medio natural, dentro das áreas de maior altitude da península morracense, en solo rústico de protección de espazos naturais pertencente aos concellos de Moaña, Marín e Vilaboa, dentro do espazo natural dos Montes do Morrazo, e protexido segundo as antigas normas complementarias e subsidiarias de planeamento da provincia de Pontevedra.
Lamentamos e consideramos unha auténtica falta de respecto cara a maioría da poboación do Morrazo que se opuxo ao longo deste once anos ao proxecto do parque eólico, ternos que enterar pola prensa da decisión da empresa no ano 2019, e da posterior resolución o 20 de xullo do 2020 por parte da Xunta de desestimar o proxecto. Calquera goberno cun mínimo de decencia e conciencia democrática tería informado de xeito oficial a aqueles colectivos e persoas que presentaron alegación ao proxecto.
Polo tanto agora só esperamos que a Xunta de Galiza a través da Consellería de Economía, Empresa e Innovación, non se esconda e responda de xeito formal e administrativamente aos centos de alegacións presentadas ao proxecto por parte de colectivos e veciñanza, incluída as desta Plataforma, nos rexistros públicos dentro do periodo de exposición e información do proxecto, entre os meses de xaneiro e febreiro de 2013.
Esta actitude reflicte moi ben a connivencia coa que actuou neste caso e actúa noutros moitos o goberno da Xunta cos intereses empresariais das multinacionais. Bailando ao son que lle marcaba a empresa adxudicataria sen ter en conta en ningún momento a protección e a conservación da paisaxe e do medio que se podía ver afectado polo proxecto. Unha zona de alto valor paisaxístico e ambiental con diferentes tipos de hábitats prioritarios e comunitarios e fauna e flora salvaxe. E un espazo de importancia xeolóxica, hidrolóxica, edáfica, arqueolóxica, social e económica tal e como expusemos ao longo destes once anos de loita.
Desde a Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo queremos agradecerlle a colaboración das numerosas persoas e colectivos do Morrazo e da contorna, aos distintos especialistas do mundo académico e universitario que ao longo destes once anos de loita nos botaron unha man e nos deron a coñecer detalles sobre os parques eólicos que descoñeciamos, e tamén ás persoas que nos acompañaron en cada unha das manifestacións, roteiros, charlas ou actividades de concienciación e reivindicación para protexer e conservar o espazo ameazado.
Por último, queremos manifestar e aclarar que a Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo non está en contra da enerxía eólica, senón que estamos en contra do seu modelo de implantación que supón un gorentoso negocio para as empresas enerxéticas e unha catástrofe para o medio e a paisaxe.
Un modelo de produción de enerxía eólica descentralizado que xirase ao redor das necesidades do pobo e non dos intereses das grandes enerxéticas e que estivese baseado no aproveitamento local e comunitario da enerxía, que non requira de grandes instalacións destinadas a producir enerxía para grandes núcleos de poboación moi afastados do lugar onde esta se xera, sería moito máis respectuoso co medio e a paisaxe. Mais cómpre por outra banda tamén un modelo de consumo baseado na redución e no aforro e eficiencia enerxéticas.
Para alén disto, Galiza non pode acoller máis parques eólicos dentro do seu territorio polo grande e irreversible impacto xerado xa nas áreas de maior potencial eólico, incluída a Rede Natura, dentro dunha Comunidade Autónoma excedente en produción de electricidade e onde unha grande parte é exportada fóra desta.
O Colectivo Ecoloxista Luita Verde presentou no rexistro senllos escritos dirixidos á xefatura territorial de Pontevedra da Consellería de Cultura, Educación e Universidade e ao Concello de Cangas, denunciando que na parroquia de Aldán, concello de Cangas, no exterior do punto limpo da Mancomunidade de Concellos do Morrazo, produciuse unha vertedura incontrolada de entullos de obra -mobiliario de madeira, láminas e tuberías sintéticas, restos de electrodomésticos,…- que está a obstaculizar o vial forestal anexo integrado dentro do GR-59 do Sendeiro de Longo Percorrido do Morrazo e do Sendeiro de Curto Percorrido da Serra da Madalena.
E que dita vertedura está a escasos metros das rochas cos gravados rupestres, afectando a contorna da área de protección do Ben de Interese Cultural (BIC) do petróglifo das Abelaires (GA36008025), integrado dentro do Catálogo de Patrimonio Cultural de Galicia e do Catálogo Complementario de Monumentos e Conxuntos Histórico-Artísticos Obxeto de Protección polas Normas Subsidiarias de Planeamento de Cangas.
Lembroulles que xa teñen sucedido outras afeccións e feitos similares no pasado con respecto a este lugar e área de protección deste xacemento, denunciados así mesmo por este colectivo, a última en marzo deste ano 2021.
Polo exposto Luita Verde solicitoulle a comprobación dos feitos, a apertura dun expediente sancionador á autoría e que se proceda á retirada e eliminación inmediata da vertedura incontrolada, tendo en conta ademais que está ubicada ao carón do punto limpo da Mancomunidade de Concellos do Morrazo.
Tamén lle solicitou un maior control e mellor funcionamento das instalacións do dito punto limpo para que non se repitan as verteduras no seu exterior.
Luita Verde salienta que este punto limpo, no límite entre os concellos de Cangas e Bueu, á parte de ter os horarios de atención ao público moi restrinxidos, está en solo forestal, alonxado dos principais núcleos de poboación da comarca e claramente insuficiente para acoller os residuos inertes e voluminosos xerados entre a poboación residente nos concellos de Cangas, Bueu e Moaña.
Por outra banda, a maioría das afeccións ambientais, principalmente verteduras incontroladas de residuos, sufridas pola área de protección do petróglifo das Abelaires nos últimos quince anos, son a partir de que o dito punto limpo, anteriormente de titularidade do Concello de Cangas, se instalou no lugar, onde a súa propia construcción supuxo ademais unha seria afección á contorna da área de protección de dito xacemento.
O petróglifo prehistórico das Abelaires, adscrito culturalmente na Idade do Bronce, con grande concentración de combinacións circulares, coviñas e outros motivos abstractos de distinta tipoloxía, malia ser posto en valor hai dous anos pola empresa Árbore Arqueoloxía por encargo da Deputación de Pontevedra e do Concello de Cangas, despois de décadas de abandono e degradación, xa comeza a acusar de novo o abandono por falta de mantemento e limpeza da súa contorna, mais a súa principal problemática segue a ser a presenza do punto limpo ao seu carón, a mala xestión dos residuos a nivel comarcal e a neglixencia das verteduras incontroladas, na maioría das veces clasificadas como anónimas xa que ao final non sole coñercese a súa autoría.
Luita Verde só espera que desta vez a vertedura denunciada sexa retirada realmente de inmediato polo Concello de Cangas e non suceda como a vertedura denunciada o pasado 12 de marzo, onde tivo que transcorrer un mes para que o dito Concello, tralo requirimento da xefatura territorial da Consellería de Cultura, Educación e Universidade, comezara a adoitar as medidas para garantir a preservación dos valores culturais dos ben protexidos obxecto da denuncia.
A Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo organiza o sábado 23 de outubro un roteiro para dar a coñecer a importancia paisaxística, ambiental e cultural da contorna dos petróglifos da Carrasca e Champás, dentro de solo rústico de especial protección de espazos naturais e patrimonial, na parroquia de San Xián, no concello de Marín.
O roteiro, segundo deste outono, será circular e sairá ás 16:30 h. da tarde da área recreativa do Pornedo, para chegar ás 20 h. ao mesmo lugar.
O percorrido, de 7 kilómetros e dificultade Baixa, transcorrerá por viais forestais, camiños e corredoiras polos lugares da Cachada, A Fontenla, As Presas, A Lagoa, Os Bustos, A Senra, Os Campos, O Mazadoiro, As Cachadas, As Chans, A Carballa, A Cachada Grande, Champás, A Carrasca, As Cachadas, O Mazadoiro, Os Campos, A Senra, Os Bustos, A Lagoa, O Pumar, Os Sete Camiños, O Carballo, alto do Pornedo e A Cachada.
Para se achegar ao punto de saída hai que acceder pola estrada EP-0019 Marín-Figueirido até chegar ao nudo da variante de Marín VG-4.4 preto de Pena e Caeiro onde, atravesándoa, a uns 50 metros, o atoparemos á beira da estrada.
Recomendamos que de se achegar en vehículo privado, por ética e polas limitacións do aparcamento, as persoas que asistan utilicen a capacidade máxima do seu vehículo, compartíndoo con outras persoas. Recomendamos tamén traer roupa e calzado de trote axeitados para a época outonal.
Os petróglifos prehistóricos da Carrasca e Champás están formados por unhas trece estacións distintas de pedras -dez dos petróglifos da Carrasca e tres dos petróglifos de Champás- con gravados rupestres ao ar libre e representan unha das áreas con maior densidade da península do Morrazo. Os seus motivos son variados e van desde os de tipoloxía xeométrica -círculos concéntricos, coviñas, liñas, apéndices, reticulados- ata os de tipoloxía naturalista -zoomorfos, esbozos de armas-.
Algúns destes petróglifos foron descubertos a mediados do século pasado polo investigador marinense Carlos Paratcha e o pontevedrés Ramón Sobrino Lorenzo-Ruza. Outros foron descubertos posteriormente nos últimos anos por afeccionados á arqueoloxía. Declarados no 1974 Monumento Histórico Artístico Nacional a nivel estatal, na actualidade teñen a catalogación de Ben de Interese Cultural (BIC), a maior figura de protección cultural a nivel autonómico.
A súa adscripción cultural está datada na Idade do Bronce, máis concretamente no Bronce Inicial, hai ao redor de 4.000 anos de antiguidade. Os seus gravados, realizados na pedra mediante a técnica da percusión están clasificados dentro do denominado Grupo Galaico de Arte Rupestre e con reminiscencias atlánticas. O seu significado, malia que aínda é bastante incerto, está relacionado basicamente coa aparición dos metais como recurso. Primeiro o cobre e despois o bronce como aleación do cobre co estaño, que supuxeron unha maior xerarquización entre as sociedades humanas. Todo isto mesturado cun ritual relixioso baseado no simbolismo do sobrenatural e a interpretación máxica dos distintos elementos da natureza, do ciclo vital e do cosmos máis o dominio da propia xeografía a través do territorio.
Tras a aparición dos metáis, que substitúen a pedra e a madeira utilizados no neolítico como materiais máis recurridos, apareceu tamén o invento do arado que supuxo que se comezase a baixar das terras altas para arar e cultivar nas terras máis profundas e fértiles dos fondos dos vales. Neste caso os da conca do rego Lameira e dos seus afluentes do rego de Castiñeiras e do rego da Agrela, algo que se sabe polos pequenos asentamentos humanos da mesma época, no intervalo entre o Calcolítico e a Idade do Bronce, que foron descubertos nas súas proximidades, como o xacemento das Regueiras ou o achado do muíño navicular de Pelagartos. Os petróglifos adoitan estar presentes ao redor destes asentamentos que non eran fixos senón itinerantes e feitos con materiais perecedeiros -madeira, vexetais,coiro-.
A estes petroglifos, da Carrasca e Champás, sumánselle na mesma parroquia de San Xián, os petróglifos do Pornedo e Sete Camiños, tamén con motivos variados na súa tipoloxía. Estes petroglifos foron incluídos a finais da década pasada no proxecto do Espazo Natural e Arqueolóxico dos Sete Camiños, xunto con outras estacións rupestres e mámoas neolíticas integradas nas parroquias de Salcedo e Lourizán, pertencentes ao concello de Pontevedra.
Polo outro extremo, preto dos petróglifos da Carrasca e Champás situados a máis de 300 metros sobre o nivel do mar, tamén se atopa Chan de Castiñeiras, onde tamén a finais da década se proxectou a Ruta das Mámoas do Morrazo xunto coas de Outeiro de Ombra, Chan da Armada, Chan de Fonteseca, Lagucheiros e Chan de Arquiña.
Os petróglifos da Carrasca e Champás, malia seren Ben de Interese Cultural, non foron postas en valor, o que supón unha discriminación cara aos propios petroglifos e que ademais descontextualiza as restantes valorizacións arqueolóxicas feitas no Morrazo.
Ademais da adscripción prehistórica, tamén ten a histórica coa existencia de pedras con gravados cruciformes, en forma de dobre brazo, o que reflicte a importancia que estas terras tiñan, a través de foros e rendas, a partir do Medievo e durante o Antigo Réxime, onde a parroquia de San Xián, ao igual que a parroquia actual de Santa María do Porto de Marín, estaban integrados na xurisdición do Couto baixo o priorato dos monxes de Oseira. Tamén están os gravados de José Meijón, persoeiro marinense que ao longo de boa parte da súa vida, entre os anos vinte e os setenta do século pasado, deixou tamén gravados da súa particular impronta.
Esa importancia produtiva, social e económica como recurso que tiñan estas terras no pasado e que proviñan da prehistoria, tamén o reflexa a nivel histórico a rica microtoponimia existente. Unha maioría referente á presenza e o uso da auga -A Fontenla, As Presas, A Lagoa, A Barcia, O Corguiño-, da roturación da terra -A Cachada, As Cachadas, A Cachada Grande-, a xestión da matogueira -O Pornedo, A Carrasca, A Carqueixa-, á dos tipos de terra de cultivo e os seus usos -Os Campos, A Senra, A Seara, As Champás, O Pumar, O Mazadoiro- onde se cultivaban cereais, liño e mesmo froiteiras como a mazá, se mazaba o liño ou se mantiñan os prados, e tamén con respecto ao uso das terras para a gandeiría extensiva -Os Bustos, A Cortella-. Por outra banda tamén está a referencia á importancia das árbores e dos bosques a través da súa madeira, os seus froitos e a súa biomasa, en especial do carballo -O Carballo, A Carballa, Carballás, O Carballal-.
A pedra tamén foi outro dos recursos que se aproveitaron con pequenas canteiras de granito destinadas a fornecer de material á construción de todo tipo de edificacións nos lugares da parroquia mais tamén dos muros das parcelas nos montes, onde sobreasae tamén a utilización a nivel local do xisto presente na zona a través do complexo xeolóxico Vigo-Pontevedra, e do que tamén parecen dar testemuña os topónimos O Casqueiro e O Cargueiro á parte da súa relación cos topónimos A Pena ou A Serra.
Na actualidade esta área aínda conserva algúns destes usos tradicionais, como por exemplo no Pornedo, A Fontenla ou As Presas. A súa importancia vén dada ademais de polo uso social e económico a nivel agroforestal, pola súa paisaxe e medio natural propio do monte baixo que acolle hábitats de interese comunitario das breixeiras secas europeas, da vexetación casmofítica con presenza da xesta e o toxo e rechedais silíceos con vexetación pioneira. Todo isto xunto cunha flora e fauna silvestre de interese con varias especies a protexer pola súa vulnerabilidade segundo a lexislación europea. Por outra banda tamén están as áreas de ribeira como as dos regos do Pornedo, das Presas e da Agrela, que representan hábitats naturais prioritarios de brañas e bosque aluvial a protexer ou as áreas onde está a crecer de xeito climácico a carballeira que representa así mesmo outro hábitat de interese comunitario a nivel europeo.
Desde mediados do século pasado e sobre todo nas últimas décadas está a producirse un progresivo abandono dos usos tradicionais agroforestal e gandeiro e a súa substitución polo uso exclusivamente forestal. O abuso dos monocultivos forestais con piñeiros e eucaliptos está a mudar radicalmente e afectar moi negativamente a paisaxe, o medio natural e a súa biodiversidade e tamén o patrimonio cultural e arqueolóxico. A isto hai que lle sumar as cortas abusivas e a matarrasa, a permanencia da biomasa seca no chan, a apertura de novas pistas forestais e o carácter pirófito destas dúas especies, xunto coa matogueira alta como ameaza propagadora dos lumes forestais.
As principais afeccións nas últimas décadas á contorna ambiental e cultural dos petróglifos da Carrasca e Champás, á parte dos monocultivos forestais e a eucaliptización, foron a invasión das acacias, as verteduras de lixo e de entullos, a instalación de torretas e cableados aéreos de tensión eléctrica, e o abandono xeral e a degradación do patrimonio natural, forestal, cultural e arqueolóxico.
As principais ameazas no futuro son a Área de Desenvolvemento Eólica (ADE) coa proxección de varias localizacións alternativas de aeroxeradores polos cumes dos altos da Encavada, A Graña e Castiñeiras na proximidade.
Por outra banda temos que agradecerlle á Asociación Defende o Monte Pituco a súa incansable loita porque conseguíu botar abaixo a través nos xulgados o proxecto do parque empresarial de ao redor de 332.000 m2 de superficie que o Concello de Marín, en colaboración coa Xunta de Galiza, pretendía construír no Monte Pornedo.
En marzo de 2012 desde a Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo solicitámoslle á Xunta de Galiza a ampliación da Rede Natura cara a un novo Lugar de Importancia Comunitaria (LIC) que, a nome de Montes e Carballeiras do Morrazo recollese segundo as antigas normas subsidiarias de planeamento da provincia de Pontevedra os espazos naturais dos Montes do Morrazo que acolle a totalidade da contorna dos petróglifos da Carrasca e de Champás, máis o do Carballal de Coiro e outros ampliables, por considerármolos uns espazos naturais de alta importancia ambiental e corredor ecolóxico.
En agosto do 2016 tamén lle solicitamos á Xunta de Galiza a Área de Especial Importancia Paisaxística para os espazos comprendidos no Rexistro Xeral de Espazos Naturais de Galiza e dentro del os correspondentes ao espazo natural dos Montes do Morrazo, máis os Lugares de Especial Importancia Paisaxística para os altos do Pornedo, Encavada, Outeiro da Graña e Castiñeiras, a incluír dentro do Catálogo das Paisaxes de Galiza.
No ano 2017, a denuncia administrativa e pública da afección precisamente dun dos petróglifos da Carrasca con maquinaria pesada por unhas obras de desbroce forestal por parte da comunidade de montes da parroquia, foi o desencadeante final para que o Concello de Marín, baixo aprobación plenaria, se comprometese a elaborar un plan de protección do patrimonio arqueolóxico a nivel municipal. Mais este, falto de contido e sen un cronograma real e efectivo de actuacións, investimentos e prazos, derivou lamentablemente desde aquela nunha desatención aínda maior por parte do concello con respecto dunha maioría do seu amplo e variado patrimonio cultural e arqueolóxico, entre eles os propios gravados rupestres dos petróglifos da Carrasca e Champás.
Con este roteiro, a Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo, á parte de informar e divulgar, reivindicamos a protección real e a necesaria valorización cultural e ambiental dos petróglifos da Carrasca e Champás, e o seu enlace entre o Espazo Natural e Arqueolóxico dos Sete Camiños e o Roteiro das Mámoas do Morrazo.
Mentres o Concello de Moaña segue a verter resíduos de xeito totalmente incontrolado e ilegal no lugar do Casal, a 200 metros deste vertedoiro, e dentro de terreos competencia da Xunta de Galicia, expropiados no seu momento no lugar pola construción da vía rápida do Morrazo, segue a incrementarse o outro vertedoiro, igualmente incontrolado, existente á beira da estrada que enlaza co campo de fútbol municipal, denunciado por Luita Verde en decembro e máis recentemente neste mes de setembro.
No canto de primeiro retirar as verteduras existentes e despois colocar o cartel de prohibición de novas verteduras de lixo no lugar, a Xunta de Galicia, a través da Consellería de Infraestruturas, fixo todo o contrario. Así, unha semana despois de colocar o cartel que sinaliza a prohibición de verter lixo no lugar, sen limpar as verteduras anteriores, estas están a incrementarse con novas verteduras deixando sen efecto disuasorio o dito cartel. As grandes cantidades de resíduos de bolsas plásticas con todo tipo de cascallos de obras, pneumáticos, electrodomésticos, pezas de baño, mobiliario,…, representan fielmente a incompetencia das administracións con respecto á aplicación da propia normativa autonómica de resíduos e é unha nova burla á veciñanza.
Malia que agora a corporación do Concello de Moaña se aveña por segunda vez neste ano a aprobar unha moción para rematar coas verteduras que están a proliferar polo termo municipal, pouco percorrido se lle pode aventurar por canto xa foi aprobada en xaneiro unha parecida co efecto xa coñecido publicamente da inacción. Ademais o propio Concello, a través do departamento de Obras e Servizos, segueu a verter ilegalmente facendo que xunto co resto das verteduras incontroladas foran incrementándose ao longo do municipio, infrinxindo flagrantemente a Lei 10/2008, de 3 de novembro, de resíduos de Galicia -recentemente derrogada e substituída pola Lei 6/2021, de 17 de febreiro, de resíduos e solos contaminados de Galicia- quedando como única resposta do inexemplar e incompetente goberno municipal, a de solicitar vanamente nos medios a “colaboración veciñal” para que as verteduras cesasen.
Por outra banda, a xestión do servizo de recollida dos Resíduos Sólidos Urbanos (RSU) corresponde á Mancomunidade de Concellos do Morrazo, baixo a presidencia do Concello de Moaña, que está por rescindir o contrato coa actual empresa adxudicataria, Urbaser, polos seus contínuos incumprimentos de contrato e empioramento do servizo. Existe un debate no que unhas formacións políticas apostan pola seu rescate e xestión público e outras por adxudicarlle o servizo a outra empresa. Cómpre salientar que, sexa de xestión pública ou privada -desde Luita Verde avogamos pola pública-, o servizo ten que ter os suficientes investimentos en concienciación, infraestruturas e mobiliario que non se están a dar na actualidade, aplicando ineficientemente o principio das 3R -Redución, Reutilización e Reciclaxe- e incumprindo flagrantemente a propia Directiva 2008/98/CE, do Parlamento, Europeo e do Consello, de 19 de novembro de 2008, sobre os resíduos, que obrigaba a reciclar e reutilizar un mínimo do 50% dos resíduos xerados no seus Estados membros antes do 2020.
Ao respecto temos que salientar que unha grande parte dos RSU xerados no Morrazo, mesturados e sen a correspondente recollida selectiva, seguen a ser compactados na planta de transferencia da Mancomunidade, na Portela (Cangas), e transportados ás instalacións autonómicas da planta incineradora de SOGAMA en Cerceda (A Coruña), para o seu tratamento e eliminación, co alto custe ambiental e económico que isto implica.
Só existe un punto limpo, tamén na Portela, onde verter os restos vexetais, resíduos inertes, voluminosos, tóxicos e perigosos, lonxe dos principais núcleos de poboación e cuns horarios restrinxidos, un dos principais motivos da aparición de verteduras sen control por toda a comarca, cando ademais de Cangas, Moaña e Bueu tiñan que ter cadanseu punto limpo ao servizo da súa veciñanza.
A compostaxe dos resíduos orgánicos, que representan máis do 50% da fracción do lixo xerada nos fogares, non está a ser obrigatoria e está estancada en proxectos piloto de compostaxe comunitaria e individual nos núcleos urbanos conveniado polos concellos do Morrazo coa Deputación de Pontevedra, onde por engadido se están a ver imaxes como, por exemplo, a dos contedores do estruturante vexetal para a dita compostaxe ocupados por plásticos e lixo como está a suceder co do Concello de Moaña situado no punto verde ao carón do cemiterio municipal, o que está a amosar na realidade unha falta de rigurosidade e abandono que vai máis alá da imaxe que se está a dar mediaticamente.
Por outra banda, a planta de resíduos mancomunada da Portela, ademais de ter a función actual de planta de transferencia dos RSU para SOGAMA, tiña que ser readaptada para a fabricación de compost, tal e como foi deseñada con fondos europeos no seu inicio a finais da década dos anos noventa do século pasado, no que ademais da compostaxe dos resíduos orgánicos xerados nos fogares tamén se composten os resíduos orgánicos procedentes da hostalería e os supermercados da comarca, para unha poboación cercana aos 60.000 habitantes e que na tempada de verán aumenta considerablemente coa chegada da poboación veraneante e do turismo estival.
Nos lugares onde a poboación colabora, os colectores azuis do reciclado de papel, verdes do vidro ou amarelos dos envases plásticos, produto do mal servizo de recollida, quedan ata o tope e tardan tempo en ser baleirados, polo que ás veces ata se ven os resíduos depositados fóra deles. Tamén se dan os casos en que, produto da falta de conciencia, se verten resíduos que non se corresponden co colector.
Os colectores verdes onde a poboación adoita verter os resíduos mesturados e sen seleccionar, están en moitos lugares en malas condicións, principalmente nos núcleos espallados das áreas periurbanas e no rural, coa estrutura danada e ás veces coas tapas abertas e co lixo a rebordar. A isto e a falta de puntos limpos se lle une as verteduras de todo tipo de voluminosos e mobiliario, que tardan en ser retirados e están a afectar viais públicos, elementos culturais e en xeral a contorna das barriadas, xerando un grande impacto paisaxístico e ambiental.
Practicamente non se está a reducir o lixo xerado na comarca, e a reutilización e a reciclaxe dos resíduos é claramente insuficiente, co problema engadido dos vertedoiros incontrolados que están a afectar ambientalmente todo tipo de solo rústico -de espazos naturais, forestal, agrario, de augas, patrimonial-, o rural e o urbano, onde son corresponsables Concellos, Mancomunidade e Xunta de Galicia, dentro das súas plenas competencias na materia.
Luita Verde vai preparar en breve a correspondente denuncia diante da Comisión Europea do que está a acontecer coa xestión dos RSU no Morrazo polo flagrante incumprimento da Directiva 2008/98/CE, do Parlamento, Europeo e do Consello, de 19 de novembro de 2008, sobre os resíduos, e dos negativos efectos que isto está a significar para o medio ambiente e a saúde das persoas, lembrando que a media estatal da reutilización e a reciclaxe non sobe do 35%, claramente por debaixo do 50 % que obrigaba esa Directiva co prazo límite fixado no ano pasado e polo que o estado español está denunciado e mesmo advertido cun ultimatum pola propia Comsión Europea para que cumpra coas súas obrigas.
Adxuntamos fotografías do vertedoiro incontrolado en terreos competencia da Xunta de Galicia e do vertedoiro do propio Concello de Moaña no Casal (Moaña) e exemplos do mal funcionamento da xestión de resíduos a nivel comarcal.
Tralo artigo publicitado este pasado martes 21 de setembro pola edición do Morrazo do Faro de Vigo e as declaracións efectuadas neste polo Concelleiro de Urbanismo e Medio Ambiente do Concello de Moaña, Odilo Barreiro, ao respecto da recente denuncia do pasado 17 de setembro sobre a existencia dun macrovertedoiro incontrolado de resíduos de autoría municipal a través do departamento de Obra e Servizos no lugar do Casal, desde Luita Verde queremos facer as seguintes aclaracións:
A denuncia de Luita Verde non é polo vertedoiro de entullos que se está a xerar debaixo do viaduto do enlace do corredor de alta capacidade do Morrazo procedente das obras que se están a levar a cabo na estrada de Abelendo, senón polo macrovertedoiro incontrolado que fóra do viaduto e dos terreos expropiados pola Xunta de Galicia, está a xerar o propio Concello de Moaña a través do departamento de Obras e Servizos en varias parcelas en solo rústico de protección agropecuaria anexo ao de augas e de infraestruturas segundo o PXOM, e dentro do corredor ecolóxico segundo o Plan de Ordenación do Litoral de Galicia (POL).
É totalmente falso que este macrovertedoiro sexa “temporal”, tal como di o Concelleiro de Urbanismo e Medio Ambiente, senón que se leva realizando de xeito permanente e totalmente incontrolado sen as legais e necesarias medidas de peche, aillamento e impermeabilización desde hai máis dunha década e intensificado nos últimos anos, sendo responsables distintos gobernos municipais rexidos alternativamente durante este intervalo de tempo polas tres formacións políticas maioritarias que compoñen a actual corporación municipal: BNG, PSOE e PP.
Dentro das parcelas 68, 69,70, 71 e 76 do polígono 55 segundo a cartografía catastral, o macrovertedoiro ten unhas dimensións de ao redor de 50 metros de longo e 40 metros de ancho de superficie e unha altura ao redor de tres metros, onde o Concello de Moaña verteu moreas de entullos de obra de todo tipo que van desde cemento armado ou piche ata losas de cemento e de cerámica esmaltada, cachotería de ladrillo, todo tipo de tuberías, cablerías e envolturas plásticas, pneumáticos, roupa usada de traballo fabricados en polietileno, poliéster e policloruro de vinilo, pezas metálicas de fontanería, inodoros, caldeiras, electrodomésticos, mobiliario, e restos de uralita e de la aillante de falsos teitos fabricado co tóxico e canceríxeno amianto, chegando en moitos casos a vertelo todo xunto dentro de sacos de obra, sen ningunha separación nin selección previa.
A maioría destes resíduos, que deberían estar depositados no punto limpo da propia Mancomunidade de Concellos do Morrazo, na Portela, ou nun xestor autorizado no caso dos resíduos con amianto, están mesturados e soterrados baixo toneladas de terra e restos vexetais no lugar, onde finalmente ao cabo do tempo a vexetación de xeito naturalizado o está a ocultar en superficie entre a presenza de canabal, e outras especies invasoras como a herba capuchina, o estramonio ou a ipomoea.
Con respecto a que neste macrovertedoiro existe unha acumulación de algas e que, segundo o Concelleiro de Urbanismo e Medio Ambiente, “son depositadas aí a disposición de veciños para o seu uso como abono nas fincas”, á parte doutra falsidade é de auténtica vergoña allea e burla á veciñanza, xa que na realidade o que se estivo a verter por parte do Concello nos últimos meses son centos de quilos de area mesturada con algas e materia orgánica procedentes da limpeza con maquinaria pesada das praias do municipio, principalmente da praia da Xunqueira, onde ademais chegou a afectarse a súa fronte dunar, feito denunciado así mesmo por Luita Verde este pasado mes de agosto ante o servizo provincial de Costas en Pontevedra, e polo que a propia alcaldesa do concello moañés chegou posteriormente a calificarnos pouco máis que mentireiros en declaracións feitas naquel momento tamén na edición do Morrazo do Faro de Vigo.
Evidentemente esas verteduras procedentes de xeito agresivo impactante da limpeza das praias que incumpren o manual de boas prácticas respectuosas co medio ambiente, non son para que os veciños de Casal recollan as algas peneiradas entre as mores de area da praia para uso como fertilizante nas súas fincas de cultivo e a realidade do que está a suceder é que á parte de afectar por escorrentía e vertente á conca de nacemento e ribeira do rego do Redogrés, daí a afección tamén ao solo rústico de protección de augas segundo o PXOM e o corredor ecolóxico segundo o POL, está a descomposición da materia orgánica e as algas existentes máis a salinidade contida entre a area están a xerar tamén malos cheiros pola contorna, do que xa se está a queixar a propia veciñanza do Casal, con vivendas existentes a escasa distancia do propio vertedoiro, á parte de afectar a paisaxe e unha área de espallamento para os propios veciños e veciñas que os últimos anos foron observando como se foi consolidando un auténtico vertedoiro incontrolado espallado pola contorna do seu barrio.
Con respecto a que os resíduos vexetais existentes no vertedoiro están a utilizarse como estruturante para a compostaxe comunitaria e individual no municipio, tamén é outra falsidade xa que hai meses que non se está a levar a cabo esa función no lugar.
Por engadido e aproveitando a existencia deste vertedoiro incontrolado por parte do Concello, nun dos seus extremos, o que linda co camiño da fonte do Redogrés, están a aparecer ao seu carón novas verteduras incontroladas con máis lixo e entullos, incluídas planchas e cachotería das tóxicas uralitas.
Resulta escandaloso que ademais o propio Concello de Moaña estea a solicitar mediaticamente, como o publicitado recentemente tamén na edición Morrazo do Faro de Vigo, a colaboración veciñal para intentar acabar coa proliferación de verteduras incontroladas de resíduos neste municipio, cando é o propio Concello de Moaña a través do departamento de Obras e Servizos o que está a verter toneladas de resíduos de xeito ilegal é incontrolado, promovendo coa súa neglixente e inexemplar actitude e a falta do correspondente punto limpo municipal onde se poida verter os resíduos de xeito legal e controlado, que a cidadanía faga o mesmo, como está a suceder así mesmo no Casal a 200 metros do propio vertedoiro do concello, e se está a espallar por moitas zonas do municipio, dentro dun círculo vicioso.
Ante a persistencia das verteduras e a falsidade das declaracións mediáticas realizadas polo Concellal de Urbanismo e Medio Ambiente, Odilo Barreiro, con respecto ao macrovertedoiro autoría do propio Concello de Moaña no Casal, só podemos solicitar que dimita cando menos do seu cargo como Concellal de Medio Ambiente pola súa incompetencia.
Xa que o Concello de Moaña non está pola labor de paralizar definitivamente o vertedoiro da súa autoría no Casal, desde Luita Verde só estamos á espera de que a Consellería de Medio Ambiente, Territorio e Vivenda pase a comprobar os feitos denunciados e llo ordene xunto coa a retirada das verteduras e reposición das parcelas afectadas ao seu estado orixinal restauración ademais da apertura do correspondente expediente sancionador polo flagrante e continuado incumprimento da Lei 10/2008, de 3 de novembro, de resíduos de Galicia.
Luita Verde, por outra banda, ve positivo que a Xunta de Galicia, despois das nosas denuncias de decembro e agora deste pasado 17 de setembro, comece por fin a actuar no vertedoiro incontrolado en terreos da súa propiedade ubicado a 200 metros do vertedoiro incontrolado do propio Concello no Casal mais incidindo que é claramente insuficiente con colocar unha sinal de prohibición das verteduras senón que tense que retirar de xeito efectivo as verteduras existentes no lugar, tal e como lle solicitamos na última denuncia a través da Consellería de Medio Ambiente, Territorio e Vivenda.
Adxuntamos fotografías actualizadas do conxunto do macrovertedoiro de resíduos do Concello de Moaña e de novas verteduras ao seu carón no Casal, salientando por outra banda que boa parte dos residuos vertidos como comentamos están ocultos polo soterramento e pola vexetación despois de máis dunha década de verteduras sen control.
O Colectivo Ecoloxista Luita Verde denunciou diante da Xefatura Territorial de Pontevedra da Consellería de Medio Ambiente, Territorio e Vivenda:
Que no lugar do Casal, parroquia de San Martiño, concello de Moaña, entre as inmediacións do campo de fútbol de titularidade municipal e do viaduto da Vía de Alta Capacidade de Cangas (VG-4.5) de enlace co corredor de alta capacidade do Morrazo (CG-4.1), en solo rústico de protección agropecuaria anexo ao de augas e de infraestruturas segundo o PXOM, e dentro de corredor ecolóxico segundo o Plan de Ordenación do Litoral de Galicia (POL), o departamento de Obras e Servizos do Concello de Moaña está a verter sen control resíduos procedentes da “limpeza” de praias (centos de quilos de area mesturados con algas, conchas de moluscos, plumaxe de aves,…), entullos de obra (tellas, lousas de cemento, mobiliario, pneumáticos, plásticos, latas metálicas,…), terras e restos vexetais de podas, incumprindo flagrantemente a Lei 10/2008, de 3 de novembro, de resíduos de Galicia.
Por unha banda está a representar unha severa agresión ambiental con respecto ao litoral moañés, ao extraer e transportar con maquinaria pesada area e resíduos orgánicos fóra das praias do municipio como espazo natural, en especial da praia e con formación dunar da Xunqueira, afectando á xeomorfoloxía, alterando os ferfís da praia, desestabilizando o pé de noiro da zona dunar, e reducindo a biodiversidade costeira, incumprindo así mesmo flagrantemente o manual de boas prácticas de limpeza das praias de xeito respectuoso co medio ambiente.
Por outra banda está a representar unha severa agresión ambiental ao lugar de destino destas verteduras, directamente enriba dun bosque de salgueiros que fai de ribeira dun manancial de auga correspondente á conca do río do Redogrés, onde, por engadido, as chuvas poden rematar filtrando no futuro a salinidade contida nas areas e resíduos orgánicos das praias cara á auga doce de dito manancial e tamén por derivación as áreas de cultivo e o propio río nas inmediacións.
Estas verteduras veñen a engadirse e incrementar as toneladas de terras, restos vexetais e todo tipo de entullos de obra, incluido residuos tóxicos e perigosos con contido en amianto, que desde hai anos está a realizar de xeito totalmente incontrolado o propio Concello de Moaña no mesmo lugar nas parcelas 68, 69,70, 71 e 76 do polígono 55 segundo a cartografía catastral, cunha altura de ao redor de 3 metros de altura, e ao redor de 50 metros de longo e 40 metros de ancho de superficie, denunciado formalmente por escrito e a rexistro en decembro do 2020 por este colectivo e do que o Concello fixo caso totalmente omiso malia que daquela xa se lle solicitou a súa paralización inmediata.
A 200 metros ao sur do dito vertedoiro incontrolado municipal existe outro á beira do vial asfaltado que sirve de acceso ao campo de futbol, na parcela 9001 fronte ás parcelas 380 e 381 do polígono 55 segundo a cartografía catastral, en terreos propiedade da propia administración autonómica trala expropiación para a construción da vía rápida do Morrazo, onde se mesturan entullos de obra con electrodomésticos, carcasas plásticas de ordenadores, pezas cerámicas e metálicas de baño, bolsas plásticas, mobiliario e ducias de pneumáticos de vehículos. Este vertedoiro incontrolado xa fora tamén denunciado por este colectivo en decembro do ano pasado mais a costa da inacción do Concello e da propia administración pública autonómica, as verteduras foron incrementándose ata o lamentable estado da actualidade.
Por outra banda nos lugares das Cidades, da Devesa e de Reibón, na parroquia de Meira, Concello de Moaña, dentro de solo rústico de protección de espazos naturais, da área de protección de cautela dos xacementos arqueolóxicos do Castro das Cidades (GA36029030) e dos petróglifos de Pozo Garrido (GA36029007) máis dos desplazados da Devesa do Rei (GA36029051) e do Viveiro (GA36029053), e en Espazo de Interese (EI) segundo o Plan de Ordenación do Litoral (POL), á beira de viais asfaltados e forestais a ambos lados do enlace coa autovía do Morrazo (AG-46), nas parcelas 303 e 9020 do polígono 24 respectivamente segundo a cartografía catastral, persisten unha maioría das verteduras incontroladas de lixo e entullos denunciadas por este colectivo en xaneiro de 2021, mesmo incrementándose con máis lixo vertido e novos focos, ante a inacción da administración pública, lembrando que malia que a xestión dos residuos é municipal e mancomunada, parte desas verteduras, as depositadas na parcela 9020 fronte ás parcelas 20197, 37, 40, 41 e 42 do polígono 24, están tamén en terreos propiedade da propia administración autonómica trala expropiación de terreos para a construción da vía rápida do Morrazo.
En resume o termo municipal de Moaña está a converterse nunha acumulación de vertedoiros de resíduos sen control, ante a pasividade, a inacción e mesmo a participación do propio Concello cun macrovertedoiro da súa propia autoría máis a complicidade da Xunta de Galicia que, dentro das súas competencias, non está a ter en conta as nosas denuncias, acollendo parte das verteduras incontroladas dentro de terreos da súa propiedade e sen tomar as pertinentes medidas ante o incumprimento flagrante da propia normativa autonómica de resíduos.
Lembramos que o Estado español está denunciado na Comisión Europea por incumprir a Directiva 2008/98/CE, do Parlamento, Europeo e do Consello, de 19 de novembro de 2008, sobre os resíduos, que obrigaba a reciclar e reutilizar un mínimo do 50% dos resíduos xerados no seus Estados membros antes do 2020, e que de non poñer remedio a esta inadecuada xestión dos resíduos a nivel municipal e comarcal nos veremos na obriga de denuncialo tamén diante das altas institucións europeas como así fixemos no seu momento coas deficiencias na planta de tratamento de resíduos sólidos urbanos da Mancomunidade de Concellos do Morrazo na Portela.
Polo exposto, solicitou:
A comprobación dos feitos e a paralización efectiva e inmediata das verteduras por parte do Concello de Moaña no vertedoiro incontrolado da súa autoría nas parcelas 68, 69,70, 71 e 76 do polígono 55 segundo a cartografía catastral no lugar do Casal, a apertura do correspondente expediente sancionador e a retirada das verteduras e reposición das parcelas afectadas ao seu estado orixinal.
A retirada do vertedoiro incontrolado ubicado na parcela 9001 fronte ás parcelas 380 e 381 do polígono 55 en terreos propiedade da administración autonómica, no lugar do Casal.
A retirada dos vertedoiros incontrolados ubicados nas parcelas 303 e 9020 fronte ás parcelas 20197, 37, 40, 41 e 42 do polígono 24, en terreos propiedade da administración autonómica, na parroquia de Meira.
A retirada da Bandeira Verde outorgada no 2020 por esta Consellería de Medio Ambiente, Territorio e Vivenda ao Concello de Moaña.
A consecución dun punto limpo municipal, onde se poidan depositar controladamente os residuos vexetais, inertes e tóxicos e perigosos xerados no concello de Moaña, para o seu posterior e adecuado tratamento e reciclaxe.
A Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo organiza o domingo 26 de setembro un roteiro para dar a coñecer a importancia ambiental, paisaxística e cultural da contorna dos montes e as mámoas do Morrazo, clasificada dentro de solo rústico de especial protección de espazos naturais, paisaxístico, de augas e patrimonial nas parroquias de San Martiño de Vilaboa, Santa Cristina de Cobres, Santo Tomé de Piñeiro e San Xián de Marín, nos concellos de Vilaboa e Marín.
O roteiro, primeiro deste outono, será circular e sairá ás 10 da mañá fronte da casa do garda do parque forestal da lagoa de Castiñeiras, para chegar ás 14 h. ao mesmo lugar.
O percorrido, de 7,5 kilómetros e dificultade baixa, transcorrerá por viais forestais, camiños e corredoiras polos lugares de Chan de Castiñeiras, Río de Arcos, As Cavadas, Monte das Barreiras, Río de Miñotos, A Cavada do Cruceiro, Abadín, Chan da Armada, Outeiro de Ombra, Barreira de Redondo e Chan de Castiñeiras.
Para se achegar ao punto da saída hai que acceder a través da estrada EP-0106.
Recomendamos que de se achegar en vehículo privado, por ética e polas limitacións do aparcamento, as persoas que asistan utilicen a capacidade máxima do seu vehículo, compartíndoo con outras persoas. Recomendamos tamén traer roupa e calzado de trote axeitados para a época outonal.
Cómpre lembrar que aínda estamos en medio da pandemia da Covid-19 polo que debemos seguir todas as recomendacións sanitarias de precaución.
Chan de Castiñeiras ou da Castiñeira, fitónimo con clara referencia á presenza desde o pasado no lugar do castiñeiro, está ubicada nunha penechaira ao redor dos 400 metros de altitude sobre o nivel do mar entre os altos de Castiñeiras, da Graña, de Outeiro dos Asubións e de Coto Redondo e acolle así mesmo o nacemento do rego de Castiñeiras, principal afluente do rego Lameira, cuxa desembocadura está na ría de Pontevedra, ao carón do núcleo urbano de Marín.
Conta con dous espazos, as brañas de Castiñeiras e a propia lagoa de Castiñeiras, que están integrados dentro do Inventario de Zonas Húmidas de Galiza. Destacan pola presenza de flora de turbeira e específica de zonas húmidas e de fauna tanto invertebrada como vertebrada, representando hábitats naturais prioritarios a nivel europeo, con especies de fauna e flora endémicas e vulnerables a nivel ibérico.
A lagoa, procedente dun intento inicial de aproveitamento hidráulico, é un espazo artificial que, tal como o coñecemos na actualidade, foi construido a inicios da década dos anos 40 do século pasado. A partir daí comezou tamén a creación do parque forestal ao seu redor ata o alto de Coto Redondo, dentro da política repoboadora a nivel forestal que levou a cabo de xeito intensivo nos montes do Morrazo o goberno estatal da ditadura franquista tralo proxecto experimental realizado anteriormente na ditatura de Primo de Rivera, e que chegou con diversas aportacións ao longo do tempo ata a actualidade, sendo xestionado en principio polo Patrimonio Forestal do Estado, posteriormente polo ICONA, e a partir dos anos oitenta, co actual réxime democrático, pola Xunta de Galiza a través das Consellerías de Agricultura, Gandeiría e Montes e da de Medio Ambiente.
Desde mediados desta década pasada son as comunidades de monte veciñais en man común de Santo Tomé de Piñeiro e San Xián (Marín) e San Martiño e Santa Cristina de Cobres (Vilaboa), copropietarias dos terreos quen o están a xestionar tralo fin dos convenios que tiñan coa propia administración autonómica.
O parque forestal destaca pola presenza a nivel botánico de ao redor de medio cento de especies de árbores e arbustos dos 5 continentes (cipreses, cedros, tuias, alerces, abetos, araucarias, carballos americanos, liquidámbar, castiñeiros, bidueiros,…) xunto con outras naturalizadas como salgueiros e ameneiros do bosque de ribeira correspondente á conca alta do rego de Castiñeiras. No seu momento, ao carón da construción da lagoa, realizouse tamén un proxecto de cría de peixe, en concreto de truitas, do que se conserva as instalacións das antigas presas pola canalización das augas procedentes dos mananciais naturais da zona húmida do lugar.
A nivel cultural e arqueolóxico destaca pola presenza prehistórica de nove mámoas megalíticas adscritas ao Neolítico, oito a nome de mámoas de Chan de Castiñeiras máis outra a nome de Pedralonga. Dúas delas, a coñecida como a Mámoa do Rei máis a de Pedralonga, á parte de conservar boa parte da estrutura litica do dolmen, principalmente a primeira desde que foi restaurada no ano 2003, están catalogadas así mesmo como Ben de Interese Cultural (BIC) por conter gravados rupestres no interior dos esteos dos seus dólmenes. Existe asemade unha mámoa coa cámara de tipoloxía de cista, de enterramento individual, de cronoloxía algo posterior. A maioría son de tipoloxía de cámara de enterramento con corredor de entrada, boa parte delas están sen a penas estrutura do seu dolmen, conservando as correspondentes fosas de delatación na base do túmulo, e a cronoloxía da súa construción está por riba dos 5.000 anos de antigüidade.
En fase histórica é de salientar que o lugar da Fonte de Castiñeiras serviu de referencia para o marco divisorio ou Cruz do Termo, onde se dividían desde o Medievo e durante o Antigo Réxime a antiga xurisdición de Marín, a través do Couto do mosteiro de Oseira, a do Morrazo, á que pertencía a parroquia de Santo Tomé de Piñeiro, e a de Pontevedra, á que pertencía a parroquia de San Martiño de Vilaboa máis a súa parroquia anexa de Santa Cristina de Cobres.
No ano 1836, no que tamén se constitúen os novos concellos constitucionais, as parroquias de San Martiño de Vilaboa, Santa Cristina de Cobres, Santo Tomé de Piñeiro e San Xián avíronse, tras séculos de conflitos polo aproveitamento dos recursos -predominio do monte e a roza, estivada e gandeiría extensiva sobre o uso forestal-, a un acordo notarial sobre a delimitación dos seus montes comunais, do que aínda se conservan de xeito renovado algunhas pedras fincadas coa funcionalidade de deslinde no terreo e marcadas a cadanseu lado coa letra inicial de cada parroquia segundo a orientación da propiedade.
Así mesmo existe a Pedra do Corvo onde unha grande coviña e esculpida na rocha a golpe de pico e cincel nun pequeno outeiro con execlente panorámica sobre a Chan de Castiñeiras, deslindou no pasado as parroquias de San Martiño de Vilaboa e de Santa Cristina de Cobres.
Por outra banda en Chan de Castiñeiras consérvanse os restos das antigas cortellas, pequenas cortes cos seus peches de pedra que tiñan a funcionalidade de acoller en séculos pasados o gando, principalmente cabras e ovellas, onde nunha pequena elevación sobre o terreo consérvase así mesmo o topónimo afín de Outeiro das Cortellas.
En Chan de Castiñeiras tamén se atopan gravados rupestres modernos realizados nas pedras ao longo do século pasado polo veciño marinense José Meijón.
A pouca distancia, no Río de Arcos, nun cruce de camiños dentro da conca alta do río de Campolongo, afluente do Río Maior cuxa desembocadura está na Zona de Especial Conservación (ZEC) da Enseada de San Simón, existe unha pedra fincada que fai a función de soporte dunha fonte que na realidade corresponde ao esteo dunha mámoa, feito polo que está inventariado como achado solto de Chan de Castiñeiras, onde probablemente estea a súa ubicación orixinal.
Entre o Monte das Barreiras, orónimo referente á existencia de barro ou arxila que era usado antigamente para a construción e a fabricación de fornos, e A Cavada Grande, agrónimo referente á costume de moi antigo de cavar ou cachar o terreo, na aba sur do alto de Coto Redondo, se extende unha densa comunidade e úneca no Morrazo de carrasca ou urce vermella, mato de ao redor de dous metros de altura que pasa por ser un endemismo da metade occidental ibérica e noroeste africana e que a súa distribución morracense dase case exclusivamente nesta zona dentro da conca do rego de Campolongo. Tamén é salientable a variada presenza doutras especies de matogueira (queirogas, carqueixas, toxos,…) dentro do hábitat de interese comunitario da breixeira seca europea que acolle así mesmo unha variada e interesante fauna vertebrada e invertebrada. Outros hábitats de interese comunitario existentes no lugar e por toda a contorna son as pendientes rochosas silíceas con vexetación casmofítica e os rochedos silíceos con vexetación pioneira.
Nesas zonas de monte baixo e sen arborado, o Monte das Barreiras, ao redor dos 375 metros sobre o nivel do mar, posúe por outra banda unhas espectaculares panorámicas da conca do val do Río Maior e da enseada de San Simón coa illa do mesmo nome no fondo da ría de Vigo. A nivel forestal é de salientar as plantacións forestais con especies frondosas autóctonas, en especial de carballos e castiñeiros, xunto coa presenza naturalizada da sobreira que, nesta zona preto do cercano núcleo rural do mesmo nome na lindeira parroquia de San Adrián de Cobres, tén tamén unha das máis importantes dentro da súa distribución a nivel morracense, asociado coa carballeira termófila e bioindicador da influencia climática mediterránea no sur e occidente de Galiza.
A ribeira alta do rego do Portiño, tamén chamada a nivel zonal do río de Miñotos, afluente así mesmo do Río Maior, posúe unha incipiente e excelente carballeira salvaxe dentro do hábitat de interese comunitario das carballeiras galaico portuguesas. De entre o seu sotobosque sobresae a presenza do sanguiño e en especial da pereira brava, que da nome tamén a algúns fitónimos na contorna.
A Chan da Armada e Outeiro de Ombra, entre os 375 e os 425 metros de altitude sobre o nivel do mar, no límite entre as parroquias de Santo Tomé de Piñeiro (Marín) e de Santa Cristina de Cobres (Vilaboa), acollen unha importante área arqueolóxica coa presenza de 7 mámoas – 5 de Outeiro de Ombra e 2 de Chan de Armada – adscritos ao Neolítico, onde destaca a presenza dunha das mámoas da Chan da Armada con presenza da estrutura do seu dolmen e coa especificidade de que os seus esteos e pedra cobertora son de xisto -xeralmente solen ser de granito-. A utilización de xisto na contrucción da mámoa está relacionado co predominio da rocha metamórfica na zona, dentro do complexo xeolóxico Vigo-Pontevedra. A zona próxima de Abadín sobresae tamén pola abondancia mineral de pedras de seixo que mesmo da nome ao lugar de Seixos de Abadín, dentro da microtoponimia a nivel local.
Na área da Chan da Armada tamén hai inventariados un xacemento e un achado solto adscritos ao Calcolítico, onde se atoparon cerámicas lisas e campaniformes cunha antigüidade de hai ao redor de 4.500 anos. Tamén se atoparon coitelos de silex, ao igual que nos enxovais funerarios dalgunhas das mámoas da zona, polo que ao ser este material escaso ou praticamente inexistente no Morrazo, denota que xa desde tempos remotos existía un certo comercio das comunidades humanas locais co exterior.
As mámoas de Chan de castiñeiras xunto coas de Chan de Armada e Outeiro de Ombra forman parte da Ruta das Mámoas do Morrazo que, complementándose coas de Chan de Fonteseca, Lagucheiros e Chan de Arquiña, cun total de 20 mámoas e un percorrido de 7,7 kilómetros, proxectouse a nivel institucional con fondos europeos a través da Fundación Comarcal do Morrazo coa participación de varias comunidades de montes (San Xián de Marín, Santo Tomé de Piñeiro, San Martiño de Vilaboa, Santa Cristina de Cobres, San Adrián de Cobres, Meira e Domaio), concellos (Marín, Vilaboa e Moaña) e as Consellerías de Medio Ambiente, Medio Rural e Cultura da Xunta de Galiza a mediados da década pasada mais non chegou a rematarse. Dese proxecto de posta en valor só queda a plantación forestal de frondosas como adecuación ambiental na súa contorna e intervencións puntuais e por separado nos xacementos por parte das comunidades de montes propietarias.
A Barreira do Redondo, na metade da ladeira norte do alto de Coto Redondo, ao redor dos 450 metros de altitude sobre o nivel do mar, entre plantación mixta de especies forestais e onde destaca a presenza arbustiva do érbedo entre a matogueira, posúe unhas extraordinarias panorámicas dos Montes do Morrazo, coa Serra Domego e o alto de Coto do Home, o Monte Formigoso, Outeiro de Campolongo, Os Pedrouzos, Monte Penizas, Monte da Cova e Sobareiro, o val do rego Neibó-Loira, e a ría de Pontevedra co Salnés e as Illas Ons ao fondo.
As principais afeccións nas últimas décadas á contorna dos montes e mámoas do Morrazo, pertencentes aos espazos naturais dos Montes do Morrazo e Coto Redondo segundo o Rexistro Xeral de Espazos Naturais de Galiza e das antigas Normas Subsidiarias de Planeamento da provincia de Pontevedra foron as cortas abusivas, a intensificación dos monocultivos forestais e a eucaliptización, a invasión das acacias, as verteduras de lixo e de entullos, a instalación de torretas e cableados aéreos de tensión eléctrica, granxas de visóns e o abandono e degradación do patrimonio natural, forestal, cultural e arqueolóxico.
As principais ameazas no futuro son a Área de Desenvolvemento Eólica (ADE) coa proxección de varias ubicacións alternativas de aeroxeradores polos cumes dos altos da Graña, Castiñeiras e Coto Redondo máis a proximidade do parque eólico de Pedras Negras pola Serra Domego e o proxecto de investigación mineira a nome de Miñán para a extracción de granito ornamental senón tamén o de exploración para enerxía xeotérmica a nome de Caldelas.
En marzo de 2012 a Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo solicitoulle á Xunta de Galiza a ampliación da Rede Natura cara a un novo Lugar de Importancia Comunitaria (LIC) que, a nome de Montes e Carballeiras do Morrazo recollese segundo as antigas normas subsidiarias de planeamento da provincia de Pontevedra os espazos naturais dos Montes do Morrazo que xunto co de Coto Redondo acollían a totalidade da contorna destes montes e mámoas do Morrazo máis o do Carballal de Coiro e outros ampliables, por considerármolos uns espazos naturais de alta importancia ambiental e corredor ecolóxico.
Por outra banda a proposta de Espazo Natural de Interese Local (ENIL) realizada á Xunta de Galiza polo Concello de Marín co apoio das comunidades de montes de Santo Tomé de Piñeiro e de San Xián para o territorio marinense ao redor do parque forestal da lagoa de Castiñeiras, á parte de non corresponderse cun verdadeiro espazo natural, quédase escaso xa que para iso tería que acoller a parte correspondente ao concello de Vilaboa a través das comunidades de montes de San Martiño e de Santa Cristina de Cobres. Para a Plataforma, en tal caso, o ENIL debería debería ser moito máis amplo e conxunto entre os concellos de Marín, Vilaboa, Moaña e Pontevedra, enlazando cun corredor ambiental e cultural o espazo natural e arqueolóxico dos Sete Camiños, entre os montes das parroquias de Salcedo, Lourizán e San Xián a través da área patrimonial rupestre da Carrasca e Champás con Chan de Castiñeiras, e a través da Ruta das Mámoas do Morrazo coas áreas ao seu redor de As Cavadas, A Graña, Os Pedrouzos, Outeiro dos Asubións, Monte das Barreiras, Chan da Lagoa, Pedras Negras, Corno Pineda, Coto do Home, Faro de Domaio, Monte e Chan de Gagán e Monte Formigoso, conectando finalmente a través das ribeiras altas coas concas naturais dos regos Cubela, Louriñas, Lameira, Loira, Trasmil, Río Maior, Miñouva, da Freixa, Barranco do Faro e da Fraga.
As primeiras dúas fin de semana deste mes de xullo, co gallo da celebración do campionato do Morrazo de balonmán praia, promovido pola Mancomunidade de Concellos do Morrazo, o propio Concello de Moaña mais a Deputación de Pontevedra, en colaboración coa Federación Galega de Balonmán, consumouse unha nova agresión ambiental ao dunar da praia da Xunqueira, na parroquia moañesa de Meira.
A agresión consistíu na utilización de maquinaria pesada co resultado final de remoción e explanación do areeiro, actuando ao final na fronte dunar que foi medrando na parte máis alta da praia ata superar o propio valado de protección, e rebaixando o perfil de máis dun metro de area que a dinámica litoral e a acción eólica foi acumulando no lugar desde que no ano 2009, a Dirección General de Costas finalizara as obras de recuperación do dunar da Xunqueira.
Por engadido, procedeuse tamén á instalación de tubarías de agua, electricidade e cadro eléctrico de subministro ao dito evento deportivo dentro do propio perímetro de protección dunar.
O resultado foi, á parte do rebaixe severo do perfil da fronte dunar, a desaparición de varias poboacións de plantas dunares e a afección doutras que se foron instalando e viñeron a enriquecer a biodiversidade local, como a leiteira das praias (Euphorbia paralias), o paxariño amarelo das praias (Linaria polygalifolia subsp. polygalifolia), a correola das praias (Calystegia soldanella), a eiruga mariña (Cakile maritima subsp. integrifolia), o cardo de ribeira (Eryngium maritimum), a silene nizarda (Silene niceensis) ou a grama mariña (Elymus farctus subsp. boreali-atlanticus), algunhas delas endémicas da costa do noroeste ibérico, outras escasas na súa distribución a nivel galego e provincial e mesmo inexistentes con anterioridade a nivel local.
Isto supuso a destrución dun hábitat de interese comunitario recollido co código 2110 pola UE a nivel europeo de Dunas móbiles embrionarias ou primarias (Formacións vexetais herbaceas perennes de praias batidas polo vento, colonizadoras iniciais de areais móbiles de primeira liña de praia) e a discontinuidade con respecto a outro co código 2120 de Dunas móbiles brancas ou secundarias (Dunas móbiles de litoral con Ammophila arenaria).
Desde o Colectivo Ecoloxista Luita Verde vimos facendo un seguimento da dinámica deste areeiro desde que remataran as obras de restauración no ano 2009, observando especialmente a evolución do perfil de area acumulado de xeito natural no frente dunar e o establecemento das especies de plantas colonizadoras, e agora lamentamos que toda esta recuperación natural froito destes últimos doce anos foi destruída nunha actuación que consideramos desmedida e innecesaria incluso para o propósito de celebrar o evento deportivo xa que dispoñían de espazo suficiente para a súa realización sen necesidade de agredir o dunar.
Para Luita Verde esta actuación amosa un absoluto desprezo e falta de sensibilidade co medio natural por parte dos promotores, en especial do Concello de Moaña, que loce unha bandeira verde por unha suposta boa xestión medioambiental mais na realidade inexistente xa que unicamente se circunscribe a unhas poucas actuacións simbólicas e de cara a galería. Ao tanto salientamos que non ten sentido levar grupos escolares a retirar plásticos do areeiro da Xunqueira un día ao ano para despois telo o resto do tempo no máis absoluto abandono ou agredilo de xeito tan contundente como acaba de suceder.
Por todo isto Luita Verde presentou escrito dirixido ao Servizo Provincial de Costas denunciando os feitos e solicitando información sobre se esta actuación contou coa correspondente autorización deste Servizo e, de non ser así ou non corresponderse esta cos feitos denunciados, se proceda á apertura dun expediente sancionador aos promotores. Así mesmo solicitou a restauración do ecosistema dunar afectado ao seu estado antes da agresión e a ampliación da zona de protección da fronte dunar cun novo valado.
Por outra banda esta agresión vén engadirse ao lamentable estado de deterioro do propio peche de madeira de protección dunar, en moitos dos seus tramos moi degradado ou directamente roto.
E vén a engadirse tamén a outras afeccións -introducción de especies arbóreas, flora alóctona e invasora, verteduras de lixo e entullos, extraccións de area,…- produto do progresivo abandono e a falta de mantemento do dunar desde que se producíu a súa restauración no ano 2009. A última foi o ano pasado coa substitución por parte do propio Concello de Moaña do pavimento de madeira inicial polo sintético de polietileno de alta intensidade nas pasarelas peonís que atravesan o propio dunar restaurado no seu momento pola Dirección General de Costas.
Luita Verde xa se dirixira a finais do ano pasado formalmente e por escrito ao Concello de Moaña solicitando que, en colaboración coa Dirección General de Costas, se procedera á mellora ambiental, restauración e mantemento plurianual do dunar da Xunqueira e que a limpeza da praia se fixera de xeito manual e non con maquinaria pesada, mais por desgraza nada se avanzou nese sentido e polo contrario, visto o sucedido recientemente coa celabración do campionato de balonmán praia, mesmo se promoveu por parte deste Concello unha maior degradación da súa contorna.
O areeiro e dunar da Xunqueira representa o meirande e de maior biodiversidade dentro do maltreito litoral moañés tras décadas de lesivos e impactantes recheos sobre a ribeira do mar, polo que merece unha maior atención e coidado por parte da clase política gobernante e das institucións públicas con competencias.
Polo tanto ao final e no mesmo escrito de denuncia dos feitos acaídos pola celebración do campionato de balonmán praia, Luita Verde solicitou así mesmo do Servizo Provincial de Costas a dita mellora ambiental do conxunto do dunar, coa retirada e a erradicación de especies arbóreas, alóctonas e invasoras, de lixo e entullos, como así mesmo que a limpeza do areeiro se realice de xeito manual e non con maquinaria pesada como ata a actualidade.
Eucaliptización na senda costeira do espazo natural protexido de Cabo Udra (Bueu)
A recente resolución pola que se formulou a Declaración Ambiental Estratéxica (DAE) da primeira revisión do “Plan Forestal de Galicia 2021-2040, cara á neutralidade carbónica” publicada pola Dirección Xeral de Calidade Ambiental, Sostibilidade e Cambio Climático no Anuncio do 3 de xuño de 2021, resolveu a necesidade de conservación da biodiversidade e dos ecosistemas protexidos, dunha maior redución da superficie ocupada polo eucalipto, a conservación dos solos para poder manter os servizos ecosistémicos forestais a longo prazo ou a conservación das masas arbóreas para conservar e incrementar o papel de sumidoiro de carbono.
Malia dar a sensación de ser un paso adiante e que mesmo semella ter en conta as alegacións realizadas no 2018 por distintas organizacións sociais e ambientalistas – incluídas as desta Plataforma- isto non é así. Nada máis afastado da realidade. De feito esta resolución considera “ambientalmente viable” a dita primeira revisión do plan forestal. E faino coa escusa de que “para favorecer a integración ambiental da proposta incorporaranse no plan as determinacións que se establecen na proposta transcrita”.
Para a Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo, tendo en conta que onde se dita a resolución é na Consellaría de Medio Ambiente, esta fica pequena nos seus cometidos cando xa en principio non se contempla a adaptación do plan forestal á necesaria ampliación da rede galega de espazos naturais protexidos e da Rede Natura. Na actualidade Galiza só conta cun misero e insuficiente 12% do territorio protexido e menor aínda na franxa litoral e no Morrazo, onde a maioría da escasa superficie protexida é por engadido marítima.
Por outra banda, alén de chegaren tarde as distintas determinacións ás que fai referencia a DAE, non achegan cifras concretas do territorio que se pretende recuperar e conservar, a pretendida neutralidade carbónica non é tal cando a actividade forestal está cada vez máis dependente da mecanización e da externalización do produto e o transporte e teñen ao final toda a pinta de que van quedar nunha sinxela lembranza dunha serie de cumpridos.
Ao tanto non se pode obviar a degradación paisaxística e ambiental á que se veu sometido nestas últimas décadas o territorio galego – e dentro del a península do Morrazo- por causa desa falta de protección ambiental e do propio ordenamento forestal. Consecuencia disto é o espallamento sen control da superficie ocupada polo eucalipto, que na actualidade, con máis de medio millón de hectáreas, supón máis do dobre da superficie contemplada inicialmente no plan forestal de 1992 que tiña un prazo de execución de 40 anos.
Por outra parte, tampouco se pode obviar que a política forestal autonómica é herdeira da anterior política forestal estatal que, de xeito secular e partindo sobre todo da etapa desenvolvementista do réxime ditatorial franquista, está a apostar por un modelo produtivista e forestalista insustentable imposto polas élites políticas e empresariais co apoio institucional e académico.
Eucaliptización nos montes de Beluso (Bueu)
Este modelo, fonte de conflito social pola xestión do territorio, despois de varias décadas está a aproveitar a despoboación que o propio modelo provoca, en especial no rural, e por medio a resposta destrutiva das grandes vagas de lumes forestais.
Tampouco se pode esquecer que o anuncio coincide no tempo coa parte final do litixio que a empresa ENCE ten con respecto aos recursos presentados por Greenpeace, APDR e o Concello de Pontevedra contra a permanencia das súas lesivas instalacións industriais pasteira e enerxética dentro do dominio público marítimo-terrestre máis alá dos prazos e condicións que a propia lei de Costas contempla.
É dabondo coñecida a influencia que tivo e ten praticamente esta empresa en réxime de monopolio no devir da xestión forestal e en favor do eucalipto ao longo do territorio galego e en concreto da área sur, no ámbito próximo á dita factoría localizada en Lourizán, para o que non escatima en presionar as institucións con informes favorables aos seus intereses económicos e industriais, publicidade afín tanto nos medios de comunicación privados como públicos como no caso da RTVG, e dádivas aos colectivos sociais, veciñais e culturais, con tal de ter controlado calquera movemento de rexeitamento aos seus cometidos.
A resolución da DAE da primeira revisión do Plan Forestal de Galicia 2021-2040 seguro que tampouco escapa ao filtro desta empresa.
A Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo organiza o domingo 27 de xuño un roteiro para dar a coñecer a importancia ambiental, paisaxística e cultural da contorna do espazo natural dos Montes do Morrazo afectada polos proxectos do parque eólico de Pedras Negras e do parque industrial da Cruz da Maceira, dentro de solo rústico de protección de espazos naturais segundo os PXOM dos concellos de Moaña, Marín e Vilaboa, nas parroquias de Moaña, Meira, Domaio, San Adrián de Cobres e Santo Tomé de Piñeiro.
O roteiro, será circular e sairá ás 10 da mañá fronte das instalacións municipais do camping do Beque en A Fraga (Moaña), para chegar ás 14 h. ao mesmo lugar.
O percorrido transcorrerá por camiños, corredoiras e viais forestais, en partes polo sendeiro municipal do río da Fraga e do GR-59 do sendeiro de longo percorrido do Morrazo, polos lugares de Regadantes, As Cernadas, As Loureiras, Monte Gagán, Chan de Arquiña, Chan de Carqueixa, Coto do Home, Chan de Xestoso, Monte Gagán, A Fraga Nova, As Loureiras, As Cernadas e Regadantes.
Recomendamos que de se achegar en vehículo privado, por ética e polas limitacións do aparcamento, as persoas que asistan utilicen a capacidade máxima do seu vehículo, compartíndoo con outras persoas. Recomendamos tamén traer roupa e calzado de trote axeitados para a época estival. E seguir as recomendacións sanitarias de precaución con respecto ao COVID 19.
Hai agora 10 anos xurdía a necesidade de loitar contra o proxecto do parque eólico de Pedras Negras, incluído dentro da Orde do 29 de marzo de 2010 pola que o goberno autonómico do PP de Alberto Núñez Feijóo, aproba o concurso eólico para a asignación de 2.325 MW de potencia na modalidade de novos parques eólicos en Galiza.
Este concurso eólico parte doutro recurrido que, coa mesma potencia aprobara pouco antes o anterior goberno autonómico bipartito do PSOE-BNG, despois de que a última formación política que posteriormente posuíu a Consellería de Industria, incumprira a súa promesa electoral feita no 2005, ao inicio desa lexislatura, de que non se construiría ningún parque eólico máis no territorio galego.
A planificación eólica, xa daquela e aínda na actualidade, rexíase e réxese por un plan sectorial totalmente obsoleto, aprobado no ano 1997 polo goberno autonómico do PP de Manuel Fraga Iribarne e sen ningunha avaliación ambiental dos impactos no conxunto do territorio. Na cartografía do plan sectorial dese ano xa figura unha superficie en forma de triángulo de máis de 4.000 has. na península do Morrazo adxudicada á empresa ENDESA.
Entre os anos 1997 e 2008 produciuse o meirande desenvolvemento do dito plan, coa construción de ao redor de 130 parques eólicos e máis de 4.000 aeroxeradores para unha potencia xeral instalada de máis de 3.000 MW, ocupando e mesmo sacrificando ambientalmente extensas áreas xeográficas co maior potencial eólico do territorio galego situadas na Mariña luguesa, na Costa da Morte e na Dorsal Galega, algunhas delas antes de que fosen declaradas oficialmente espazos naturais protexidos pola Rede Natura.
Por esas datas, xuntando a enerxía producida, basicamente a través do sector eólico e hidroeléctrico, Galiza xa era dabondo excedente en produción eléctrica, exportándose unha boa parte dela a outras comunidades autónomas do Estado e a Portugal. A maior parte da produción en propiedade e monopolio das cinco maiores empresas do sector enerxético a nival estatal.
En xaneiro de 2013 e durante dous meses estivo a información pública o proxecto do parque eólico de Pedras Negras, promovido por Enel Green Power España SL, filial da empresa multinacional ENEL, con maioría de capital italiano mais onde está así mesmo integrada a española ENDESA.
Cunha superficie total de 1725,11 has. e unha potencia asignada de 42 MW para a instalación de 14 aeroxeradores, contempla 17,9 kilómetros de lonxitude de vías de acceso dos que 13,48 km. serían viais de nova construción dun ancho de 6 metros. Cada aeroxerador, para unha potencia de xeración de 3 MW, tería unha envergadura de 119 metros de altura de fuste e 112 de diámetro de rotor. A cimentación sería de 20 m. de diámetro, 2,65 m. de canto, cun pedestal macizo de formigón, de planta circular de 4,8 m. de diámetro e 0,48 m. de altura de cada aeroxerador e baixo unha explanada e plataforma de montaxe dunhas dimensións mínimas de 46 x 60 m., cunhas afeccións finais de 70 x 92 m e a construción e posta en funcionamento dunha subestación eléctrica de 66×20 KV.
Este parque afecta de xeito crítico e severo a nivel paisaxístico, ambiental e cultural as áreas naturais e patrimoniais de Monte Formigoso, Serra Domego, Chan de Gagán, Monte Gagán, Chan de Xestoso, Coto do Home, Chan de Carqueixa, Pedras Negras, Os Candóns, Os Pedrouzos, Chan da Lagoa, Outeiro da Charamiza, Cavada do Carrasco e Serra Basil, os hábitats naturais prioritarios de breixeiras húmidas atlánticas e turbeiras altas activas das brañas de Corno Peneda e de Monte Sobreira inscritas no Rexistro Xeral de Zonas Húmidas de Galiza, así como os nacementos e áreas higrófilas de ribeira do río Miñouva e o seu afluente río Libón, do río dos Ladróns, afluentes do río Maior (río do Portiño, río de Bouzáns, río da Vella, río da Chan da Lagoa), do río da Maceira e do río Neibó.
Así mesmo afecta os hábitats de interese comunitario de carballeiras galaico portuguesas, breixeiras secas europeas e rochedos silíceos con vexetación pioneira, fauna e flora silvestre de interese, endémica ibérica e vulnerable, a área de protección das mámoas de Chan de Arquiña, Lagucheiros, Chan de Fonteseca, Chan de Gagán e do petróglifo de Outeiro do Gorgullo, e a xeomorofoloxía granítica entre os 450 metros e os 600 metros de altitude sobre o nivel do mar nos concellos de Moaña, Marín e Vilaboa con amplas panorámicas do conxunto das Rías Baixas, ubicado íntegramente no Espazo Natural dos Montes do Morrazo inscrito no Rexistro Xeral de Espazos Naturais de Galiza e catalogado como Chan Rústico de Especial Protección de Espazos Naturais polas Normas Complementarias e Subsidiarias de Planeamento da provincia de Pontevedra, onde segundo a súa regulación non están autorizados os usos industriais.
Tamén afecta directamente aos usos forestais de varias comunidades de montes (Moaña, Meira, Domaio, Cobres e Santo Tomé de Piñeiro) e mananciais de augas (Calvar-Verdeal e San Lourenzo), e en fase de funcionamento a nivel visual e acústico a varios núcleos de poboación humana no rural dos lugares de Sobreira, Ubeiras, Curra, Pousada, Nores, Pazos e Santradán na parroquia de Cobres (Vilaboa), Verdeal, Calvar e San Lourenzo na parroquia de Domaio (Moaña), e Pastoriza na parroquia de Ardán e Miñán na parroquia de Santo Tomé de Piñeiro (Marín) a menos de 1000 metros de distancia, e usos sociais e culturais na proximidade con sendeiros peonís e de bici, áreas recreativas forestais como Chan de Arquiña, Lagucheiros e Chan de Gagán ou o punto de despegue de voo do parapente no Coto do Home. Na fase de funcionamento tamén afectaría con alta probabilidade de mortandade á avifauna nunha zona importante de paso migratorio na proximidade do Lugar de Importancia Comunitaria da Enseada de San Simón, integrado na Rede Natura.
Á parte do citado parque eólico está o resto da denominada Área de Desenvolvemento Eólica (ADE) do Morrazo, correspondente ao anteriormente citado triángulo de superficie de 4.300 has., onde están contempladas outras 21 ubicacións de aeroxeradores máis que se extenden desde o entorno dos altos da Graña, Castiñeiras e Coto Redondo, ata os do Outeiro da Carballosa, Agudelo e A Paralaia, que non entran de momento nesta adxudicación por non poder superar esta os 50 MW de potencia segundo a lexislación autonómica.
Ao final preséntanse centos de alegacións por parte da cidadanía e da colectividade social na súa contra, rexeitándoo polo seu impacto paisaxístico, ambiental, cultural, social e económico, solicitando a súa retirada como así mesmo a da Área de Desenvolvemento Eólica do Morrazo, a retirada da declaración da súa utilidade pública polo manifesto interese privado da mesma e a declaración da prevalencia dos valores e do interese social e público do monte veciñal en man común. Así mesmo os acordos de rexeitamento maioritario en plenario por parte das corporacións municipais dos cinco concellos morracenses e en especial dos tres directamente afectados Moaña, Marín e Vilaboa.
Desde aquela nunca houbo resposta a ditas alegacións por parte da Consellería de Economía e Industria da Xunta de Galiza a quen ían dirixidas e o úneco que se sabe son as respostas do ano 2014 da empresa adxudicataria nun medio da prensa local que estaba pendente dos informes da Xunta e que mantiña o seu interese na construción do parque eólico de Pedras Negras e do 2018 no que “estaba estudando modificacións no proxecto” en base a que a Consellería de Industria non o consideraba nese momento como de “especial interese”.
Mentras no ano 2017 a Xunta de Galiza aproba a Lei de Fomento da Implantación de Iniciativas Empresariais máis coñecida como “Lei da Depredación” pola facilidade e redución dos plazos que outorga a maiores a tramitación dos proxectos empresariais.
No 2018 a Xunta de Galiza aproba o Plan Básico Autonómico no que, entre outras medidas, abole e fai desaparecer as Normas Complementarias e Subsidiarias de Planeamento provinciais, co que, espazos naturais como o dos Montes do Morrazo, que xa estaban simplemente no papel desaparecen definitivamente da planificación urbanística, quedando só vixente o chan rústico de protección de espazos naturais resultante desa planificación provincial trasladado aos correspondentes PXOM de Moaña, Marín e Vilaboa mais inaplicable segundo a Lei de Conservación da Natureza -na actualidade de Patrimonio Natural- xa que esta só está deseñada para a rede galega de espazos naturais protexidos e da Rede Natura, nos que non está integrada ningunha clasificación de protección do chan rústico, incluido o de espazos naturais.
Desde o ano 2004 en que se aproba en Europa os Lugares de Importancia Comunitaria (LIC) da Rede Natura da rexión bioxeográfica atlántica, na que está integrada O Morrazo, e posteriormente no 2006, dos poucos correspondentes á rexión bioxeográfica mediterránea, así quedou praticamente ata a actualidade, malia representar menos do 12% do total do territorio galego e menos do 5% no caso do Morrazo, á cola da media estatal que xa vai polo ao redor do 30% do territorio.
No 2012, diante da información pública da ampliación da Rede Natura por parte da propia Xunta de Galicia, solicitouse a creación dun novo LIC a nome de Montes e Carballeiras do Morrazo, recollendo os espazos delimitados dos Montes do Morrazo e Carballal de Coiro segundo as normas subsidiarias provinciais máis outros ampliables, porén tampouco houbo resposta e polo tanto non se tivo en conta por parte da Consellería de Medio Ambiente, ao igual que unha maioría doutras solicitudes realizadas polo resto do territorio galego, deixando ao final tal información pública como baleira de contido e de puro trámite.
Esa falta e mesmo perda de protección ambiental dunha ampla maioría do territorio galego é unha das principais causas pola que agora está a xurdir unha nova e meirande onda de proxectos eólicos, disfrazado baixo a careta de “transición enerxética” porén nada ecolóxica, proveniente da versión capitalista estatal e europea como resposta á mudanza climática dentro da eufemísticamente denominada “descarbonización”, onde o único que se persigue é seguir co modelo insustentable de crecemento e consumo, de concentración de capital e de competitividade con outras áreas planetarias, fonte de novos conflitos xeoestratéxicos, afondando por outra banda na dependencia histórica e subsidiaria de Galiza como fonte de recursos a costa da afección e destrucción do medio natural, cultural e socio-económico.
Polígono industrial na Cruz da Maceira
O proxecto do parque industrial da Cruz da Maceira, cunha superficie de 435.528 m2, incluido desde o inicio na planificación do PXOM de Moaña, foi informado desfavorablemente varias veces na súa tramitación pola Dirección Xeral de Urbanismo da Xunta de Galiza ata a propia aprobación definitiva, por estar integrados os terreos plenamente dentro de chan rústico de protección de espazos naturais correspondente ao espazo natural dos Montes do Morrazo segundo as Normas Complementarias e Subsidiarias de Planeamento da provincia de Pontevedra.
Posteriormente, no 2014, a propia Xunta de Galiza rematou por darlle o seu informe favorable ao integralo de xeito “supramunicipal” dentro do Plan Sectorial de Ordenación de Áreas Empresariais de Galiza (PSOAEG).
No ano 2018 o Instituto Galego da Vivenda e o Solo procede á modificación do dito PSOAEG no que se reduce a superficie do parque industrial da Cruz da Maceira de 435.528 m2 a 283.200 m2.
Malia esta redución, este parque proxectado preto do límite entre os concellos de Moaña e Marín, lonxe das principais vías de alta capacidade e núcleos de poboación, entre os lugares de Regadantes, Campo Labrado e Pozo da Maceira, afecta de xeito severo en terreos con grande desnivel entre os 300 e os 400 metros sobre o nivel do mar á profunda conca de nacemento do río da Fraga con hábitats naturais prioritarios de bosques aluviais e breixeiras húmidas atlánticas, do hábitat de interese comunitario de carballeiras galaico-portuguesas, plantacións de frondosas autóctonas e o sendeiro municipal do río da Fraga.
A propia Xunta de Galiza advertiu á agrupación de empresarios que o promove que malia integrar o parque industrial no PSOAEG non ía urbanizalo, deixándoo á iniciativa da financiación privada, a sabendas que moitas das parcelas de parques industriais urbanizados con fondos públicos en Galiza e na propia provincia de Pontevedra, non son quen de atopar empresas que as ocupen, o que ven a amosar por outra banda o xeito totalmente especulativo con que se xestionou nas últimas décadas o parque empresarial a nivel galego ata a actualidade.
O proxecto do parque industrial da Cruz da Maceira foi alegado na súa contra tanto na tramitación do PSOAEG como na modificación deste no que se procede á redución da súa superficie, solicitando que fronte ao criterio do 30% da demanda mínima para desenvolver un polígono se teña a consideración e o deber de encher os polígonos existentes e o resto da oferta de solo empresarial e industrial e, no caso de ser necesaria, se adapte á demanda real e estean situados fóra de espazos naturais e protexidos, que comporten o mínimo impacto ambiental e unha ocupación do 100%. Á parte dos proxectos do parque eólico de Pedras Negras e do parque industrial da Cruz da Maceira, o espazo natural dos Montes do Morrazo tamén está ameazado por dous proxectos de investigación mineira para extracción de granito a nome de Pedrouzos e Miñán e outro de exploración para extracción de enerxía xeotérmica a nome de Caldelas.
Para a Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo non teñen cabida máis parques eólicos nin parques industriais e a úneca alternativa está só no decrecemento, no aforro, a eficiencia e o autoconsumo enerxéticos, no reaproveitamento e reciclaxe da materia prima e no transporte colectivo e de proximidade, tendo como base a extensión da protección ambiental e cultural do territorio galego e morracense que, como mínimo, debe abranguer un terzo dos mesmos respectivamente.
