Similitudes entre as características do montes e lumes en Portugal e Galiza

A Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo quere facer pública unha pequena reflexión sobre o que aconteceu co tráxico lume no centro de Portugal e as numerosas similitudes que existen entre a xestión e o tipo de especies das zonas queimadas co caso galego.

O país veciño ten unha xestión dos seus montes baseada no monocultivo de especies pirófitas de rápido crecemento, como o eucalipto e o piñeiro, que xunto co abandono do monte pola falta de silvicultura converten o monte portugués nunha bomba incendiaria, que como no caso do lume recente, supón un perigo tanto para o medio como para a vida das persoas.

Neste sentido, cómpre salientar que a situación e a xestión do monte galego non é moi distinta da do portugués, e así ano tras ano sufrimos vagas de lumes tan devastadoras como a do ano 2006, ou outras máis recentes que queimaron boa parte do territorio galego, o Morrazo incluído.

Existen outros puntos de confluencia, que comezan a ser catastróficos, como son os efectos do quecemento global e a mudanza climática en todo o planeta que aumentan as probabilidades tanto de aparición de lumes- sexa por causas naturais ou humanas-, como a súa frecuencia e intensidade. Un exemplo disto tivémolo, desgraciadamente, hai tamén escasas datas co incendio, con toda probabilidade de intencionalidade humana, na contorna do parque natural de Doñana.

As principais consecuencias deste quecemento global no que se refire aos lumes é a seca e, xa que logo, o adianto da aparición de lumes. Así, se hai moitos anos, os lumes se limitaban á estación do verán, nos últimos anos vemos como os lumes se producen practicamente en todos os meses do ano cuns mínimos de humidade, exceso de materia combustible que favorece os lumes e a súa proliferación, e a intensidade dos ventos.

Tendo en conta isto e a situación dos nosos montes, desde a Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo queremos denunciar un ano máis o alarmante estado de desordenación e abandono, sen labores de prevención, do noso monte. Abandono e unha falta de prevención que incumpren a Lei 3/2007 de prevención e defensa contra os incendios forestais de Galiza.

pista forestal pechada pola vexetación nos Pedrouzos (Marín)

Entre os incumprimentos desta lei podemos citar a falta de desbroce das pistas forestais, tanto municipais como comarcais, que entorpecen o paso das brigadas e maquinaría de extinción dos servizos de extinción e que, por outra banda, tamén favorece o espallamento do lume dunha beira á outra das pistas.

 

Cómpre ter en conta ademais, con relación a isto último, que os lumes se extinguen definitivamente en terra ao regar as brasas no terreo queimado e non con avións e helicopteros para favorecer os intereses de empresas privadas como nos ten acostumados a Xunta de Galiza nos últimos anos.

Restos de cortas de eucaliptos no Carballal de Coiro (Cangas)

É necesario tamén resaltar, se queremos facer unha boa análise da situación, a basta presenza en boa parte do territorio do monocultivo de especies pirófitas como o eucalipto e o piñeiro e a falta de silvicultura do monte baixo por mor do abandono do rural e dos usos tradicionais silvipastorís e agrogandeiros. A isto tamén hai que lle engadir as numerosas cortas por parte de irresponsábeis que deixan os restos no chan sen recoller, o que constitue xunto unha auténtica mestura explosiva que moitas veces aumenta pola presenza de torretas e cableados de alta tensión eléctrica.

 

Invación da Acacia mearnsii no Carballal de Coiro (Cangas)

Outra das especies pirófitas e ademais invasora que polo seu espallamento resulta preocupante é a acacia, en especial a da madeira negra, cuxa masa forestal existe e se incrementa desde hai décadas por todo o territorio. Esta especie xunto con outra do mesmo xénero, a Acacia mearnsii, de nova introdución, foron ademais empregadas para fixar os noiros do corredor de alta velocidade do Morrazo. E froito deste uso, na actualidade estase a espallar con moita rapidez por toda a contorna desta infraestrutura viaria, dentro do espazo natural dos Montes do Morrazo, do Carballal de Coiro e da Serra da Madalena.

 

Por outra banda, existen moitas plantacións forestais con estas especies pirófitas en chan rústico nos arredores dos núcleos de poboación que incumpren de xeito flagrante as correspondentes franxas de protección pola falta dunha planificación conxunta que pola lei 3/2017, debera realizarse entre a Xunta de Galiza e os distintos concellos. A isto hai que lle engadir tamén a rebaixa posterior que fixou o PP nas distancias que se aprobaran inicialmente entre este tipo de vexetación e as vivendas dos núcleos de poboación.

Alén do cumprimento da lexislación correspondente na materia de prevención e defensa en contra dos incendios forestais, para a Plataforma cómpre levar a cabo urxentemente unha nova planificación forestal que, ao contrario do que pretende o actual goberno autonómico do PP, estea baseada na redución real e efectiva por lei das especies alóctonas, invasoras e pirófitas, en especial do eucalipto, e que prohiba novas plantacións con especies deste xénero, como así mesmo a erradicación decidida das acacias que vaia máis alá das tímidas e deficientes medidas levadas a cabo ata agora, basicamente con voluntariado, e se aposte de verdade como alternativa polas plantacións con especies frondosas e caducifolias autóctonas, para favorecer a recuperación da biodiversidade, unha maior diversidade de usos forestais con especies nobres e unha maior defensa contra os lumes, ao ser estas especies menos inflamábeis ou mesmo actuar como verdadeiros cortalumes naturais. Tamén cómpre soterrar as liñas eléctricas.

Por outra banda, é urxente apostar pola multifuncionalidade dos usos dos nosos montes, recuperando os usos tradicionais agrogandeiros e silvopastorís e reafirmando e incrementando outros existentes como o apícola ou o colleiteiro a nivel froiteiro ou micolóxico. Esta aposta debera ir acompañada por medidas económicas e sociais que corten de vez o trasvase de poboación do rural ás cidades, e que fagan volver as e os galegos vivir no ámbito rural de xeito digno.

É preciso unha firme oposición ás inxerencias das políticas globalizadoras que benefician as grandes empresas do sector privado, nomeadamente o sector forestal e enerxético – patronal madeireira e Ence-, que desde hai xa medio século están a impor un modelo que antepón os seus intereses privados por riba dos intereses de toda a veciñanza, das economías locais e da protección e a conservación do medio ambiente.

Estas empresas utilizan como escusa para enganar a poboación unha suposta creación en masa de postos de traballo que na realidade non deixan de ser postos precarios baseados na competitividade desleal dos prezos do produto. Uns postos de traballo que, por outra banda, alén de seren precarios irán a menos pola robotización e utilización de maquinaria no proceso de produción.

Este modelo que pretenden vendernos estas empresas non farán máis que afondar nos problemas que xa padece o noso monte: subsidariedade para a propiedade e a poboación local ligada aos intereses forestais das multinacionais, e máis plantacións con especies alóctonas e de rápido crecemento, tanto para fabricación de pasta de papel como para xeración de enerxía en base á incineración de biomasa, como son o eucalipto e as acacias, xa de por si nocivas polo seu carácter alóctono e invasor, mais tamén polo alto risco permanente de lumes como pirófitas, co que iso implica para o medio de contaminación atmosférica, perda de capa vexetal e da biodiversidade na flora e na fauna, empobrecemento do solo, contaminación derivada das augas fluviais e mariñas, onde á parte da degradación pode conlevar a desprotección definitiva do territorio.

Na actualidade a falta de protección ambiental dos espazos naturais -só un 13% do territorio- e do patrimonio cultural e arqueolóxico -un dos mais perxudicados polos lumes- fai que unha maioría do territorio non reciba a debida atención e se vexan máis prexudicados en cada vaga de lumes. Polo que é preciso extender a protección e a posta en valor ambiental e cultural do noso territorio ata porcentaxes que estean acordes co seu grande valor, sobre todo despois de ver a enorme desconsideración con este ata a actualidade.

Cómpre tomar xa medidas contra o incremento da mudanza climática, con medidas urxentes en materia de contaminación atmosférica por lumes forestais (os lumes, dentro dun círculo vicioso son precisamente un dos grandes axentes contaminantes), polo transporte e a actividade industrial. Estas medidas para seren reais teñen que desincentivar o uso do transporte privado, o uso de enerxías fósiles e fomentar o uso do transporte colectivo, as enerxías renovables e o aforro e eficiencia enerxéticos.

Cómpre tamén concienciarnos de que o planeta ao ritmo de produción industrial e o consumo masivo de recursos naturais e enerxéticos que levamos non vai agantar moito, que as vagas de secas e fenómenos climatolóxicos extremos serán cada vez máis frecuentes e, polo tanto, tamén un maior risco de lumes, con todo o que iso implica para a nosa saúde e o noso medio.

 

Roteiro pola protección do Carballal de Coiro

A Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo organiza o domingo 18 de xuño un roteiro para dar a coñecer a importancia natural, paisaxística e cultural do espazo natural do Carballal de Coiro, catalogado como solo rústico de especial protección de espazos naturais, segundo as Normas Complementarias e Subsidiarias de Planeamento da Provincia de Pontevedra.

O roteiro, último desta primavera, será circular e sairá ás 10 da mañá desde a Capela de San Cosme, na parroquia de Coiro (Cangas), para chegar ás 14 horas ao mesmo lugar.

O percorrido transcorrerá por pistas forestais, corredoiras e camiños de pé, que coincidirán nalgúns tramos co GR-59 do Sendeiro Ecolóxico do Morrazo, polos lugares de Chan de Loureiro, Serra de Coiro, fervenzas do rego Bouzós, O Carballal, A Coviña, A Fraga, Chan de Loureiro e San Cosme.

Para se achegar ao punto de saída, hai que acceder pola estrada PO-551 no tramo que vai de Cangas a Bueu ata o Alto da Portela, onde, e no mesmo sentido, hai que coller finalmente o desvío á dereita (á esquerda se se vén desde Bueu).

Recomendamos que de se achegar en vehículo privado, por ética e polas limitacións do aparcamento, as persoas que asistan utilicen a capacidade máxima do seu vehículo, compartíndoo con outras persoas. Recomendamos tamén traer roupa ou calzado de trote axeitados para a época primaveral.

Os lugares de maior interese que visitaremos son:

1. A Capela de San Cosme, de principios do século XVIII. Nas súas proximidades tamén se atopa inventariado o petróglifo histórico do Marco da Portela, no límite territorial das parroquias de Coiro (Cangas) e de Bueu (Bueu).

2. O hábitat de interese comunitario das carballeiras e o prioritario do bosque de ribeira do nacemento do rego das Presas, afluente principal do rego Bouzós.

3. As carballeiras dos arredores da Serra de Coiro, mesturadas co interese xeomorfolóxico das súas penedías e co hábitat así mesmo de interese comunitario dos rochedais silíceos con vexetación pioneira, onde sobresaen as especies do xénero Sedum -coñecidas popularmente como herba das pedras-, asociadas a outras de liques e brións.
No medio da penedía e en terreos en forte desnivel eríxese ao redor dos 300 metros de altitude sobre o nivel do mar unha área chan de rochas horizontais con pías que funciona de verdadeira atalaia sobre os montes e o val da parroquia de Coiro, máis ao lonxe da vila de Cangas, co Castelo de Darbo e a serra da Madalena ao seu carón, e cunhas extraordinarias vistas panorámicas da ría de Vigo coa serra do Galiñeiro, Alba, Maúxo e serra da Groba ata Cabo Silleiro, en fronte, e as Illas Cíes ao fondo.

4. As carballeiras da Fraga e O Carballal, exemplos de fitónimos con clara referencia ao carballo, nuns dos mellores exemplos deste hábitat de todo o espazo natural, onde o carballo se ve mesturado con outras especies frondosas autóctonas como o castiñeiro e o denso sotobosque arbustivo composto por loureiros, sanguiños, estripeiros, chuchameles ou, a xilbarbeira, que dá a denominación fitosociolóxica de Rusco aculeati-Quercetum roboris ás carballeiras termófilas galaico-portuguesas, dentro de hábitat de interese comunitario a nivel europeo.

5. As fervenzas e área de ribeira do rego Bouzós, o rego principal que atravesa coa súa profunda conca de nacemento o espazo natural, onde á parte do seu bosque de carballos, ameneiros, salgueiros ou abelaneiras, conta a nivel da flora menor cunha grande presenza de especies de fentos -dentabrú, fento femia, falso macho, fenta, fento das pedras, cabriña, etc.-, fungos, brións e liques, que se espallan polo solo e a vexetación arbustiva e arbórea, mostra das extraordinarias condicións de humidade ambiental do lugar, que representa un hábitat natural prioritario de bosques aluviais da Europa atemperada.

6. As repoboacións con especies frondosas autóctonas realizadas nas últimas décadas pola comunidade de montes da parroquia de Coiro en A Fraga, A Coviña e Chan de Loureiro. E as cuantiosas corredoiras empedradas e camiños fondos, vestixios dun pasado non moi afastado de maior actividade agroforestal e gandeira, cunha orixe moito máis antiga que nos retrotrae a tempos prehistóricos como dan fe os varios xacementos arqueolóxicos atopados polos arredores -Paralaia, Chan de Coiro, Os Laguiños-.

7. O Carballal de Coiro cunhas 365 h. de terreo repartidas polos concellos de Cangas, Moaña e Bueu, representa o mellor expoñente de formación de bosque caducifolio de clima oceánico, con predominio do carballo, da península do Morrazo. É tamén un dos espazos máis importantes das Rías Baixas dentro do hábitat de interese comunitario das carballeiras galaico-portuguesas. Acubilla máis de 150 especies de fauna vertebrada -micromamíferos, quirópteros, macromamíferos, réptiles, anfibios e aves- e outras de invertebrada de importancia, con algúns endemismos e especies vulnerábeis e ameazadas a nivel ibérico e europeo -vacaloura, saramaganta, toupa de auga,…- máis unha rica flora, tanto arbórea como herbácea.

As principais afeccións para O Carballal de Coiro nas últimas décadas foron os monocultivos forestais, a eucaliptización, a falta de silvicultura, os incendios forestais, as cortas indiscriminadas de carballeira e arborado autóctono, as verteduras incontroladas de lixo, o espallamento doutras especies de flora alóctona e invasora, en especial das acacias e falsas acacias, e a construción do corredor de alta capacidade do Morrazo, que provocou un grande e irreversíbel impacto na parte baixa do espazo natural.

As principais ameazas no futuro son a Área de Desenvolvemento Eólica do Morrazo e a segunda fase do proxecto de desdobramento en autovía do Corredor de Alta Capacidade do Morrazo sen esquecer que na década pasada estivera ameazado tamén por un proxecto de investigación mineira.

Ao noso entender a protección de solo rústico de especial protección de espazos naturais para o Carballal de Coiro é insuficiente despois de décadas de abandono e agresións e as novas ameazas que se cernen cara ao futuro, sen unha figura de protección ambiental propiamente dita.

En marzo do 2012 a Plataforma solicitoulle á Xunta de Galiza a ampliación da Rede Natura galega cara a un novo Lugar de Importancia Comunitaria que, a nome de Montes e Carballeiras do Morrazo, recollese os espazos naturais dos Montes do Morrazo e Carballal de Coiro e mais outros ampliables, por considerármolos uns espazos naturais de alta importancia ambiental e corredor ecolóxico.

Tamén en abril de 2016, esta plataforma solicitoulle á Xunta a catalogación de Área de Especial Importancia Paisaxística para o Carballal de Coiro dentro da tramitación do Catálogo das Paisaxes de Galiza.

A PDMM sobre as supostas medidas de protección do Castro de Montealegre.

Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo cualifica de paripé político o que está a suceder coas supostas medidas de protección do Castro da Idade do Ferro e o conxunto rupestre de Montealegre, da Idade do Bronce-Idade do Ferro e declarado Ben de Interese Cultural (BIC), na parroquia de Domaio, ante as obras do proxecto de desdobramento en autovía do corrredor de alta capacidade do Morrazo.

Cómpre salientar, neste sentido, que malia o intento de lavado de cara político, técnico e institucional, a construción do corredor xa afectou o castro de xeito crítico e severo na súa área integral de protección. Así é de dominio público que as obras xa causaron a destrución da área de cuncheiros e habitacional coa construción das bocanas de entrada e saída do túnel polo medio do xacemento.

Segundo o que se pode ler nos medios, a Xunta está a “estudar” desde hai meses unha alternativa á construción dun segundo túnel, que consistiría en ampliar o que xa existe. Para esta plataforma, se esta alternativa é viábel, tamén comportaría para o xacemento unha nova afección na súa área integral de protección. Por iso non é xustificábel dála por boa, aínda que se lle queira restar importancia aos posíbeis efectos desta alternativa, comparándoa cos do segundo túnel contemplado no proxecto oficial do desdobramento.

Esta posíbel ampliación do túnel non é máis que unha estratexia improvisada da Xunta de Galiza para tratar de calmar o clima de protesta que existe hoxe na comarca contra a destrución do castro polo proxecto do desdobramento do corredor.

Alén disto, a Xunta con estas medidas está a amosar unha falta de rigor e seriedade para co patrimonio e o medio fóra do común. Esta suposta corrección do impacto do túnel, tiña que se facer na redacción do proxecto, coa legal e correspondente avaliación de impacto ambiental (AIA), e non ás tolas como está a acontecer na actualidade.

Neste sentido, cómpre lembrar que a Xunta de Galiza o 22 de novembro de 2012 decidiu non realizar a avaliación de impacto ambiental do desdobramento e utilizou como escusa que xa existía unha Declaración de Impacto Ambiental (DIA).

Nesta Declaración de Impacto Ambiental, publicada no DOG do xoves 16 de agosto de 2001, no seu apartado de modificacións introducidas, despois do trámites de información pública da vía de alta capacidade do Morrazo (Rande-Cangas), modificaba o proxecto nos seguintes termos: “p.k. 100+800: desprazarase o trazado cara ao norte co fin de evitar a afección do Castro de Montealegre”.

Polo tanto, visto o anterior, podemos concluír que tanto coa construción dun novo túnel no corredor como coa ampliación do que xa existe, se está a incumprir de xeito flagrante unha das principais medidas de corrección de impacto ambiental que se contemplaron na Declaración de Impacto Ambiental na que se baseou a Xunta para non realizar a avaliación de impacto ambiental do proxecto do desdobramento do corredor.

Por outra banda, a Plataforma quere sinalar que o castro, malia a súa enorme importancia, non é o único ben cultural que se se verá afectado polas obras do desdobramento. O Castro das Cidades, na tamén parroquia moañesa de Meira, está tamén afectado polo deseño do trazado desdobramento cara ao sur, onde están en perigo varias estacións de gravados rupestres -Petróglifos de Pinidín 1 e 2, petróglifo da Poza da Cachadiña e petróglifo das Amguías-, un asentamento ao ar libre do Neolítico-Idade do Bronce -As Anguías de Abaixo- e o propio castro, da Idade do Bronce-Idade do Ferro. Así mesmo tamén están ameazados o xacemento prehistórico ao ar libre da Idade do Bronce de Outeiro do Aviador e o petróglifo da Idade do Bronce dos Parentes.

Se se ten en conta que un 30% do trazado do desdobramento se modificou cara ao sur con respecto ao proxecto inicial, podemos sinalar que a estas alturas a Xunta non sabe se poderían aparecer novos xacementos por falta de prospeccións arqueolóxicas. O cal é unha temeridade que non se debería permitir.

Hai que lembrar tamén que o corredor de alta capacidade do Morrazo xa afectou no seu momento de xeito crítico e severo a:

1. O asentamento do Regueiriño, do Neolítico Inicial-Medio.

2. O Castro de Montealegre.

3. O asentamento castrexo da Idade do Ferro asociado ao conxunto rupestre do petróglifo de Montealegre, da Idade do Bronce-Idade do Ferro.

4. O lugar funerario-ceremonial da Devesa de Abaixo-Os Torradoiros, da Idade do Bronce -de novo descubrimento coas escavacións previas do corredor-.

5. O petróglifo do Viveiro, da Idade do Bronce.

6. O petróglifo da Devesa do Rei, da Idade do Bronce.

7. O asentamento ao ar libre de Montenegro, do Neolítico Final-Alta Idade Media -de novo descubrimento coas escavacións previas do corredor-.

8. Os Abrigos do Monte da Pena.

9. O asentamento ao ar libre dos Remedios, do Calcolítico -de novo descubrimento coas escavacións previas do corredor-.

10. O conxunto rupestre do petróglifo de Gondarán, da Idade do Bronce.

11. O asentamento ao ar libre de Os Laguiños, do Neolítico Final-Idade do Bronce.

12. O xacemento do forno de cerámica do Redolliño, da Romanidade Tardía -de novo descubrimento coas escavacións previas do corredor-.

13. O Abrigo da Portela e o Castro e petróglifos do Liboreiro, da Idade do Bronce-Idade do Ferro- Romano-Medieval, onde se produciu a destrución total ou parcial de cada un dos xacementos con respecto ao seu emprazamento orixinal no territorio, e o traslado fóra do Morrazo de miles de pezas líticas, metálicas, cerámicas e de orixe biolóxica ou orgánica que se atoparon nas escavacións arqueolóxicas e das que non se sabe o destino definitivo -no caso dos petróglifos da Devesa do Rei, do Viveiro e de Gondarán, as rochas cos gravados foron barrenadas con cemento expansivo e os restos remataron debaixo dun recheo ilegal, abandoados á beira dunha pista forestal e na escola obradoiro municipal da Granxa da Rúa sen ningunha posta en valor-.

A todo isto hai que lle engadir tamén a afección á contorna dos bens culturais dos xacementos:

1. Asentamento ao ar libre do Calcolítico da Fontenla.

2. Petróglifo da Idade do Bronce Fontenla.

3. Petróglifo da Idade do Bronce da Pedra do Navío.

4. Petróglifo da Idade do Bronce da Borna.

5. Petróglifo da Idade do Bronce de Chan do Caeiro.

6. Petróglifos da Idade do Bronce de Pozo Garrido.

7. Grupo II de Petróglifos da Idade do Bronce de A Escada.

8. Petróglifo da Idade do Bronce da Rega Pequena.

9. Castro das Cidades da Idade do Bronce-Idade do Ferro.

10. Asentamento ao ar libre do Calcolítico-Idade do Bronce do Casal.

11. Monte do Castro da Idade do Ferro-Romano-Medieval

12. Asentamento ao ar libre do Medievo do Monte da Pena.

13. Castro da Idade do Ferro-Romano de Pedralán.

14. Necrópole Romano-Medieval da Igrexa de Coiro.

15. Petróglifo da Idade do Bronce das Abelaires.

16. Mámoas neolíticas nº1 e nº 2 daTomada de Martínez.

17. Asentamento ao ar libre do Calcolítico de O Curral.

No seu conxunto, e dentro de solo rústico de especial protección de espazos naturais de Montes do Morrazo e Carballal de Coiro, forestal, de augas dos regos da Miñouva, da Freixa, Caiauga, Barranco do Faro, da Fraga, do Inferno, Saíñas, Bouzós, das Presas e do Bispo, agropecuario e patrimonial, a mediados da década pasada produciuse un enorme e irreversíbel impacto paisaxístico, ambiental e cultural ao longo dos 20,96 kms. do total da vía de alta capacidade coa construción do Corredor polos concellos de Moaña, Cangas e Bueu para un modelo de transporte baseado na utilización do colapsante, inseguro e contaminante automóbil privado e unha planificación urbanística a nivel residencial e industrial especulativa e fóra da capacidade real da demanda, totalmente insustentábeis ata os nosos días.

 

O TSXG tumba o polígono industrial do monte Pornedo do PSOAEG

A Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo (PDMM) dálle os parabéns á Asociación Defende O Monte Pituco pola consecución da sentenza do Tribunal de Xustiza Superior de Galiza que ordena retirar do Plan Sectorial de Ordenación de Áreas Empresariais de Galiza (PSOAEG), o proxecto do parque empresarial situado na contorna do espazo natural do Monte Pornedo -tamén coñecido como Pituco-, no concello de Marín, tras o correspondente recurso interposto en tempo e prazo no seu día.

A PDMM congratúlase e séntese copartícipe desta nova, despois de que Plataforma alegara en contra do dito proxecto e solicitara a súa retirada en marzo do 2012. Un proxecto que, baixo a denominación de Plataforma Loxística Marín-Pontevedra, estaba integrado na información pública do dito PSOAEG pola Dirección Xeral do Instituto Galego da Vivenda e Solo da Xunta de Galiza. Tamén despois de que colaborara o domingo 12 de abril do 2015 e o 9 de xullo de 2016 na organización de senllos roteiros na divulgación pola protección dos indubidábeis valores paisaxísticos, ambientais e culturais deste encrave integrado dentro do espazo natural dos Montes do Morrazo, protexido como solo rústico de especial protección de espazos naturais polas NN CC e SS de Planeamento da provincia de Pontevedra e nos que tivo moi presente a afección que o dito proxecto empresarial, coincidente finalmente coa superficie industrial de 331.999 m2 aprobada definitivamente como recualificación no PXOM de Marín, representaba para o Pornedo e a súa contorna.

Mais, por outra banda, a PDMM tamén quere salientar que as principais xustificacións polas que o TSXG ordenou na dita sentenza retirar o proxecto empresarial no Pornedo -a influencia das características orográficas da zona e a súa afección desde o punto de vista físico, natural e paisaxístico- son perfectamente aplicábeis para os outros dous parques empresariais proxectados no Morrazo e integrados tamén no PSOAEG, o da Cruz da Maceira, tamén dentro do espazo natural dos Montes do Morrazo e proxectado como Parque Empresarial Marín-Moaña, e o do Parque Empresarial Bueu-Castiñeiras, en solo rústico de especial protección forestal, de augas e patrimonial e proxectado de xeito conxunto como ampliación do Parque Empresarial e Industrial do Morrazo (PEIM) en terreos limítrofes dos concellos de Bueu e Cangas.

De feito, aínda que sexa de xeito parcial, tamén temos, en principio, as novas positivas, que con similares motivacións expostas polo TSXG con respecto ao proxecto do Pornedo, a propia Xunta de Galiza modifica e redúce nun 35% a superficie dos 435.528 m2 ao inicialmente aprobado na Cruz da Maceira, coincidente coa integrada no seu momento na tramitación do PXOM de Moaña e no caso da ampliación do parque empresarial de Bueu a través do PEIM, proxectado cunha superficie de 412.238 m2, segrégase en dúas actuacións independentes nos concellos de Bueu e Cangas, prevéndose o traslado de emprazamento para facilitar a súa viabilidade, neste segundo municipio.

Mais, para a PDMM non deixan de ser enganosas porque a afección a chan rústico e de grande valor segue aí, e de feito en marzo do 2012, ao igual que con respecto á área empresarial no Pornedo, a PDMM xa solicitara tamén a retirada completa das áreas empresariais proxectadas no Parque Empresarial Marín-Moaña na Cruz da Maceira e no PEIM como ampliación do parque empresarial de Bueu-Castiñeiras. Xa que logo, seguen totalmente vixentes as solicitudes feitas daquela, de que fronte ao criterio do 30% de demanda mínima para desenvolver un polígono, se teña en consideración o deber de encher os polígonos existentes e o resto da oferta de solo empresarial e industrial, no caso de ser necesaria, se adapte á demanda real apostando por áreas municipais máis pequenas, cunha ocupación total de parcelas, fóra de espazos naturais e protexidos e cun menor impacto no medio.

A PDMM fai responsábel a todos os gobernos autonómicos -do PP e bipartito do PSOE e BNG- desde fai tres décadas cara a aquí, e dos concellos con gobernos tamén de distintas formacións políticas que, como no caso do Morrazo, e a través da tramitación dos PXOM correspondentes, se pregaban a un modelo de desenvolvemento urbanístico e industrial totalmente insustentábel. Onde cada municipio solicitaba cadanseu ou ás veces varios parques empresariais e industriais, favorecendo a especulación dentro das súas delimitacións territoriais, como así se chegou a consumar en boa parte do territorio galego onde, a hoxe en día, a Xunta de Galiza e malia as bonificacións e as reducións dos prezos levadas a cabo nos últimos anos, non está capacitada para darlle saída á totalidade do chan industrial aprobado e promovido nas últimas décadas.

A aprobación do PSOAEG en marzo de 2014 por parte do actual goberno autonómico do PP, non deixa de ser unha continuación do modelo de desenvolvemento insustentábel e especulativo das décadas anteriores e suxeito, por engadido, á máis absoluta arbitrariedade e improvisación, como xa se está a amosar.

A mesma arbietrariedade e improvisación que está a amosar o goberno municipal do PP de Marín, co máis que probable apoio doutras formacións políticas a nivel local, ao escoller Pastoriza como plan “B” á área industrial do Pornedo.

Neste senso, a PDMM lembra que a citada área de Pastoriza, onde agora se pretende situar como alternativa o parque empresarial municipal e que estivera incluída na tramitación inicial do seu PXOM, está situada na parte máis alta do municipio, no límite cos concellos de Moaña e Bueu, lonxe do núcleo urbano e dos núcleos de produción, e nos que afectaría a terreos de grande valor paisaxístico, ambiental e cultural do espazo natural dos Montes do Morrazo en solo rústico de especial protección de espazos naturais máis tamén forestal, de augas e patrimonial da parroquia de Ardán na conca de nacemento do rego das Gorgadas-afluente do Loira-, preto do núcleo rural -Pastoriza- e cun acceso por estrada a través doutros núcleos rurais á beira da estrada PO-313 -Pardavila, Cadro, Silvestre, A Troncosa e Miñán-, afectada pola ampliación viaria que se deseñara no Plan Vigo Integra no seu momento, a finais da década pasada co goberno bipartito na Xunta, e rexeitada maioritariamente pola poboación residentes nestes núcleos. Un feito do que aínda se pode observar na actualidade con faixas de protesta á beira da citada estrada.

A PDMM rexeita frontalmente o traslado da citada situación de solo industrial marinense a Pastoriza como xa o deu a entender en marzo do 2012 diante da información pública do PSOAEG, prevendo que a citada área pudese entrar na dita “ordenación supramunicipal” -daquela, para máis arbitrariedade, a cartografía da zona que se integraba como Parque Empresarial Marín-Moaña saía como un simple círculo e en forte pendente preto do pequeno vial asfaltado que, desde o alto da Cruz da Maceira, conecta a PO-313 co núcleo rural de Pastoriza-.

Roteiro pola protección dos montes de Vilaboa

A Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo organiza o domingo 21 de maio un roteiro para dar a coñecer a importancia natural, paisaxística e cultural dos Montes que van da parroquia de San Martiño de Vilaboa ata os da parroquia de Santo André de Figueirido, dentro de solo rústico de especial protección de espazos naturais, forestal, de augas e patrimonial, no Concello de Vilaboa.

O roteiro, segundo desta primavera, será circular e sairá ás 10 da mañá desde a Casa do Concello de Vilaboa, no Toural, para chegar ás 14 horas ao mesmo lugar.

O percorrido transcorrerá por estradas, corredoiras, pistas forestais e camiños de pé, coincidindo nalgúns tramos co PR-G 106 do sendeiro municipal de Chan de Vilar e dos muíños de Vilaboa, polos lugares de O Toural, O Río, Cavada Chan, rego de Sidral, Veigas do Muíño, Chan da Cruz, Chan de Vilar, Aldea de Abaixo, Postemirón, As Cavadas, Veigas de Abaixo, A Costeira, Os Matos, A Carballeira, O Outeiro, Outeiro do Gato e O Toural.

Para se achegar ao punto de saída, hai que acceder pola estrada N-554, á que se pode enlazar pola PO-551, vindo de Cangas por Moaña ou pola N-550, vindo de Pontevedra.

Recomendamos que de se chegar en vehículo privado, por ética e polas limitacións do aparcamento, as persoas que asistan utilicen a capacidade máxima do seu vehículo, compartíndoo con outras persoas. Recomendamos tamén traer roupa ou calzado de trote axeitados para a época primaveral.

Os lugares de maior interese que visitaremos son:

· O rego Trasmil e o seu afluente principal, o rego de Sidral que, percorridos polo PR-G 106 e dentro de solo rústico de especial protección de augas e hábitat natural prioritario de bosques aluviais da Europa atemperada, posúen unha extraordinaria área de ribeira con bosques de ameneiro, salgueiro e carballo, un rico sotobosque de loureiros, estripeiros, pereiras bravas, sanguiños, xilbarbeiras e urces brancas e unha excelente representación de fentos -dentabrú, falso fento macho, fento femia, fenta, fento das pedras, cabriña,…-, liques e brións, mostra da súa grande humidade ambiental. Tamén conta coa presenza de 24 muíños hidráulicos, de diferentes tipoloxías -de cubo cuadrangular e cilíndrico e de canle-, pontellas e e as levadas realizadas na pedra en forma de canalizacións das augas tanto para os muíños como para o regadío, de grande importancia hidrolóxica, etnográfica e paisaxística, combinada coa propia contorna natural e a fonda conca do rego.

· A importante área patrimonial de Chan da Cruz coa presenza vestixial de 6 mámoas megalíticas, escavadas entre a década dos setenta e dos oitenta do século pasado onde, á parte dos restos dos túmulos, nos seus enxovais se acharon múltiples pezas de cerámica e líticas -pulidores, machados pulimentados, puntas de frecha, de alabarda, microlitos, lascas- e que, ademais do grande valor cultural e arqueolóxico, amosa que houbo unha ocupación humana no lugar desde hai máis de 5.000 anos.

· A área de matogueira e monte baixo de Chan de Vilar, adentrándose nos montes da parroquia de Figueirido no seu limiar cos da parroquia de Vilaboa, de grande valor ambiental, agroforestal e paisaxístico, dentro de hábitat de interese comunitario de breixeiras secas europeas, breixeiras oromediterráneas endémicas con xesta, e de vexetación pioneira na rocha silícea. Entre unha grande variedade de xestas, toxos, breixos e carpazas, sobresae a grande presenza do piorno de tres espiñas -Genista triacanthos-, unha variedade de xesta espiñenta que adoita desenvolverse así mesmo en solos higroturbosos e que, neste lugar, posúe unha das mellores representacións da península morracense. A vexetación baixa que aínda se segue a desbrozar para a camada dos animais e posterior fertilizante dos cultivos e como área de pasto do gando cabalar extensivo, dá paso desde o seu alto a 243 metros de altitude sobre o nivel do mar a unhas amplas e excelentes panorámicas do val que conforma o rego dos Gafos ou de Tomeza desde os Montes do Morrazo cara ás Terras de Pontevedra, coa Serra da Fracha en fronte e a cidade de Pontevedra ao fondo.

· Os núcleos rurais de Aldea de Abaixo e Postemirón, de grande valor agropecuario e cultural, coa súa estrutura civil e etnográfica -hórreos, fontes, lavadeiro,…- e o seu mosaico de veigas de cultivo e de gando extensivo. A parte máis alta tamén ten unha grande importancia paisaxística coas amplas panorámicas do val que conforma o rego de Sidral.

· O sobreiral das Cavadas, outro dos máis importantes do territorio morracense dentro do concello vilaboés, proba fidedigna da influencia mediterránea e termófila con respecto ao clima oceánico a nivel bioxeográfico no Morrazo e nas Rías Baixas e que, xunto coa carballeira na denominación fitosociolóxica Rusco aculeati-Quercetum roboris quercetosum suberis, forma parte do hábitat de interese comunitario de carballeiras galaico-portuguesas.

· A área de nacemento dos regos da Cova e das Veigas, afluentes do rego de Sidral e a súa vez do Trasmil, onde, dentro da súa área de ribeira destaca a presenza do bidueiro. O rego das Veigas dá servizo á fertil área de cultivos de Postemirón e o da Cova á de Veigas de Abaixo. De aquí parte unha corredoira que baixa paralela ao curso fluvial entre bos exemplos de bosque de ribeira e carballeira e torce cara ás zonas da Costeira e dos Matos, cos topónimos referentes á orografía e á vexetación baixa utilizada no seu momento como cultivo a nivel local e onde son así mesmo de importancia os mananciais de traída de auga a nivel veciñal e municipal.

· Os lugares da Carballeira, onde aínda se pode atopar unha pequena representación da mesma, e de Outeiro que, como indica o seu topónimo, está nun alto xeográfico, desde onde aínda se pode outear na actualidade a paisaxe rural cara ao Toural e ao final da ría de Vigo, coas Illas Alvedosas en fronte e o val de Ulló, xénese das antigas salinas do mesmo nome, no extremo, formando parte na actualidade da Zona de Especial Conservación do Espazo Natural Protexido da Enseada de San Simón. O rego Trasmil e a súa extensa conca hidrográfica con varios nacementos ao longo dos montes de Vilaboa fai a función de corredor ecolóxico ata a súa embocadura entre as brañas e a marisma, conformando a propia Enseada.

· O hórreo monumental da Casa Rectoral do Toural, do século XVIII e que cos seus 32 pés e 33 vanos é un dos máis grandes de Galiza. E o peto de ánimas deste lugar, do século XIX.

As principais afeccións para os montes da parroquia de Vilaboa nas últimas décadas foron os monocultivos forestais, a eucaliptización, os incendios forestais, a falta de silvicultura, as verteduras incontroladas de lixo e o espallamento doutras especies de flora alóctona e invasora, en especial das acacias, e a construción das instalacións da BRILAT.

As principais ameazas no futuro son a Área de Desenvolvemento Eólica do Morrazo, proxectos de investigación mineira na proximidade e, por outra banda, é de salientar a degradación na que se está a ver inmersa a contorna ambiental e paisaxística coa construción da autovía A-57 pola Serra da Fracha e as canteiras pola área pontevedresa.

En marzo do 2012 a Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo solicitoulle á Xunta de Galiza a ampliación da Rede Natura galega cara a un novo Lugar de Importancia Comunitaria que, a nome de Montes e Carballeiras do Morrazo, acollese os espazos naturais dos Montes do Morrazo, onde están integrados parte dos montes da parroquia de Vilaboa, e o Carballal de Coiro, mais outros ampliables. En abril do 2016 solicitou tamén á Xunta a catalogación de Área de Especial Importancia Paisaxística dentro do Catálogo das Paisaxes de Galiza para estes espazos comprendidos no Rexistro de Espazos Naturais de Galiza e clasificados na actualidade como Solo Rústico de Especial Protección de Espazos Naturais polas Normas Subsidarias e Complementarias de Planeamento da provincia de Pontevedra.

A PDMM presenta alegacións contra a explotación mineira de Xanceda

A Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo presentou conxuntamente con A Terra Non Se Vende, Galiza Non Se Vende, A Ría Non Se Vende, Salvemos Monteferro e Luita Verde unha alegación contra a concesión de explotación derivada do permiso de investigación Xanceda, número 7138, situado entre os concellos de Frades e Mesía (A Coruña), promovido pola sociedade Explotación de Rocas Industriales y Minerales, S. A. (ERIMSA).

Podedes botarlle un ollo premedo nesta ligazón: alegación abril 2017

Roteiro pola proteccións dos montes de Cobres

A Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo organiza o domingo 23 de abril un roteiro para dar a coñecer a importancia natural, paisaxística e cultural dos Montes das parroquias de Santa Cristina e de San Adrián de Cobres, dentro de solo rústico de especial protección de espazos naturais, forestal, de augas e patrimonial, no concello de Vilaboa.

O roteiro, primeiro desta primavera, será circular e sairá ás 10 da mañá da Casa da Cultura de Riomaior,para chegar ás 14 horas ao mesmo lugar.

O percorrido transcorrerá por estradas, corredoiras, pistas forestais e camiños de pé, coincidindo nalgúns tramos co PR-G 102 do sendeiro municipal dos muíños de Riomaior e co GR-59 do sendeiro ecolóxico do Morrazo, polos lugares do Costal, A Cardiña, rego do Portiño, Sobreira, Os Saxos, Monte das Barreiras, Martiñetas, A Pereiriña, Chan de Dego, Paradellas, As Cernadas, O Costal e casa da cultura de Riomaior.

Para se achegar ao punto de saída, hai que acceder pola estrada N-554, á que se pode enlazar pola PO-551, vindo de Cangas por Moaña ou pola N-550, vindo de Pontevedra. (Aquí)

Recomendamos que de se achegar en vehículo privado, por ética e polas limitacións do aparcamento, as persoas que asistan utilicen a capacidade máxima do seu vehículo, compartíndoo con outra persoas. Recomendamos tamén traer roupa e calzado de trote axeitados para a época primaveral.

Os lugares de maior interese a visitar son:

• O rego Maior e o seu principal afluente, o rego do Portiño, que contan cunha excelente área de ribeira – carballeira, ameneiral, salgueiral, abeledo, loureda, cerdeiras, estripeiros, pereiras bravas, fungos, fentos, liques, brións e multitude de plantas nemorais e ribeireñas, moitas delas agora nunha policromática floración, dentro de hábitat natural prioritario de bosques aluviais- e agropecuaria -núcleos rurais de Outeiro, Pazos, O Costal, A Cardiña, As Cernadas e Paradellas-, os vestixios arqueolóxicos ao seu carón do castro de Cobres ou do Coto, e a existencia de 34 muíños coas súas canles e pontellas de grande valor etnográfico e ambiental, restaurados no seu momento e integrados no sendeiro de pequeno percorrido do PR-G 102.
• O núcleo rural de Sobreira que, co fitónimo referente á árbore do mesmo nome e aproveitando o val do rego do Portiño, pasa por ser un dos exemplos mellor conservados do rural morracense co seu casal, hórreos e muros de pedra, corredoira empedrada e o verde mosaico de veigas cultivadas e adicadas ao pasto para unha variada gandeiría extensiva -cabalar, ovina, caprina,…
• As carballeiras da conca do nacemento do rego do Portiño, dentro do hábitat de interese comunitario das carballeiras galaico-portuguesas. Así mesmo, as repoboacións forestais con castiñeiros e outras frondosas autóctonas.
• O sobreiral, coas súas ramosas copas de follas coriaceas e persistentes, que se espalla entre o Monte das Barreiras e A Pereiriña, un dos máis importantes da península morracense dentro da súa subasociación coa emparentada carballeira e que, denominada a nivel fitosociolóxico Rusco aculeati-Quercetum roboris quercetosum suberis, é proba fidedigna da influencia mediterránea e termófila con respecto ao clima oceánico a nivel bioxeográfico no Morrazo e nas Rías Baixas. Aínda se pode atopar nalgúns dos exemplares adultos das sobreiras o desprendemento da súa grosa cortiza, utilizada antigamente para a fabricación da cuberta das colmeas das abellas, tapóns, artes da pesca e outros aparellos e recubrimentos domésticos, daí tamén o nome de corticeiras.
• As densas matogueiras da urce vermella -Erica australis-, especie montana de grande porte e moi chamativa como xa o indica o seu nome, agora en flor ao ser das prematuras dentro do xénero e que, no Morrazo, só a imos atopar nestes montes a maior altura entre as fortes pendentes das concas dos regos de Campolongo e dos Asubións, afluentes así mesmo do rego Maior. A grande presenza da carqueixa -Pterospartum tridentatum- outra especie da matogueira montana que imos atopar case en exclusiva nesta área a nivel morracense, con tons amarelados na súa floración, ao igual que a toxeira e a xesteira, e que, no seu conxunto, conforman o hábitat de interese comunitario de breixeiras secas europeas. Ademais de contribuír coa súa cor á beleza da paisaxe, estas especies de matogueira son de grande importancia para o desenvolvemento da fauna invertebrada e das abellas en especial, ao ser moitas delas melíferas, e tamén pola súa biomasa fertilizante e combustíbel a nivel agroforestal e polo tanto de grande valor paisaxístico, ambiental e socioeconómico.
• O monte aberto da matogueira tamén descubre por enriba dos 300 metros de altitude sobre o nivel do mar as excelentes e amplas vistas panorámicas da Enseada de San Simón, no fondo da ría de Vigo, na actualidade catalogada como Zona de Especial Conservación dentro da Rede Natura. A extensa rede hidrográfica do rego Maior, cos nacementos das súas concas nos montes de Cobres, modelan a paisaxe e fan a función de corredores naturais e ecolóxicos cara á propia Enseada.

As principais afeccións para os montes das parroquias de Cobres nas últimas décadas foron os monocultivos forestais, a eucaliptización e os incendios forestais, xunto coas cortas indiscriminadas de arborado autóctono, a falta de silvicultura, as verteduras incontroladas de lixo e o espallamento doutras especies de flora alóctona e invasora, en especial das acacias e da cana de bambú. As principais ameazas no futuro son o parque eólico de Pedras Negras e a Área de Desenvolvemento Eólica do Morrazo e máis proxectos de exploración e de investigación mineira na súa proximidade.

En marzo do 2012 a Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo solicitoulle á Xunta de Galiza a ampliación da Rede Natura galega cara a un novo Lugar de Importancia Comunitaria que, a nome de Montes e Carballeiras do Morrazo, acollese os espazos naturais dos Montes do Morrazo e Coto Redondo, onde están integrados grande parte dos montes de Santa Cristina e de San Adrián de Cobres, e o Carballal de Coiro e outros ampliables.