Roteiro pola protección das ribeiras do rego do Barranco do Inferno

A Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo organiza o domingo 29 de setembro un roteiro para dar a coñecer a importancia natural, paisaxística e cultural da contorna das ribeiras do rego do Barranco do Inferno, catalogada como solo rústico de especial protección das augas e patrimonial, na parroquia de Cela, no Concello de Bueu.

O roteiro, primeiro deste outono, será circular e sairá ás 10 da mañá fronte do Centro de Interpretación do Litoral (antigo matadoiro municipal), na praia de Agrelo, para chegar ás 14 h. ao mesmo lugar.

O percorrido transcorrerá por camiños de pé e viais rurais polos lugares da Senra, O Souto, Albares, O Prado do Río, Antepazo, Queimaño, Porto Carreiro, Fradín, Ferreira, O Río, O Burgo, A Cambada, A Torre, A Rafia e Agrelo.

Para se achegar ao punto da saída hai que coller pola estrada PO-551 a través do Avenida Loureiro. Para acceder finalmente ao Centro de Interpretación do Litoral hai que coller o desvío de baixada á praia de Agrelo fronte do Restaurante O Rincón de Cela.

Recomendamos que de se achegar en vehículo privado, por ética e polas limitacións do aparcamento, as persoas que asistan utilicen a capacidade máxima do seu vehículo, compartíndoo con outras persoas. Recomendamos tamén traer roupa e calzado de trote axeitados para a época outonal.

Os lugares de maior interese que visitaremos son:

O rego do Barranco do Inferno que, cun percorrido de ao redor de 4 kilómetros, tén tres nacementos en senllos mananciais nos lugares de Trambasaugas, A Fonte dos Barros e Os carballiños, estando nas partes máis altas ao redor dos 300 metros de altitude sobre o nivel do mar, adentrándose na parroquia tamén buenense de Ermelo e cercano ao mesmo tempo cos montes da parroquia e concello de Moaña, preto de Foxonoval. Desemboca augas abaixo na praia de Agrelo, na ría de Pontevedra, facendo a función de corredor natural.

Segundo a súa ubicación xeográfica e historicamente muda o seu topónimo de rego de Porto Carreiro ao de Queimaño ou simplemente do Inferno. Este na realidade fai referencia ao derradeiro tramo polos remuíños que fai o rego na paisaxe entre terreos cunha grande depresión e en caída moi pronunciada.

Representa o hábitat natural prioritario de bosques aluviais da Europa atemperada mais tamén os hábitats de interese comunitario de carballeiras galaico portuguesas e de prados húmidos seminaturais de herbas altas, con así mesmo fauna e flora salvaxe de interese e mesmo endémica a nivel ibérico.

O seu bosque de ribeira está composto pola asociación do ameneiro e do salgueiro acompañado da grande presenza así mesmo da abelaneira e a máis escasa do bidueiro. É de destacar tamén a grande presenza do carballo, con exemplares de grande envergadura e que chega a formar pequenas carballeiras nas partes máis alonxadas e naturalizadas da ribeira fluvial. Por outra banda a estas especies se lle engade a presenza de plantacións e/ou formacións espontáneas de castiñeiros, cun claro vencello histórico na zona a través dos fitónimos O Souto ou As Castiñáns, e en especial de nogueiras, que chegan a conformar en algúns tramos o propio bosque de ribeira preto do leito fluvial.

Posúe tamén un rico sotobosque coa presenza de loureiros, sabugueiros e especies de lianas ou enredadeiras como as uvas de can, as corregolas, as hedras ou o lúpulo. É tamén abondante a presenza de especies herbosas de zonas húmidas como anxélicas, caliborcias, pementeiras, eupatorios, labazas, lampazos, salgueiriños, …, de xuncos e espadanas na partes máis brañentas e a de pteridófitas como os fentos femia, macho, do peite, lingua de cervo e cabriña, entre outras especies, como así mesmo tamén de liques, brións e fungos, mostra da excelente cualidade de humidade ambiental e atmosférica.

Nas zonas de prados destaca así mesmo a presenza das vimbieiras, plantadas polo uso posterior das súas ramas como amarradeiras nos cultivos. E nalgunhas zonas tamén de especies froiteiras como en especial as maceiras.

Entre a fauna é salientable a presenza de invertebrados como os cabaliños do demo e as libélulas ou as bolboretas, con moitas especies pechando o seu ciclo anual de adultas por esta época, e entre a vertebrada a dos anfibios, con especies endémicas ibéricas como por exemplo a ra patilonga ou o sapiño pinto. Tamén e de salientar a presenza das aves que desde as máis pequenas como a carriza, o paporrubio, as papuxas ou os ferreiriños, a outras medianas como os merlos, os tordos, os petos, as pegas ou os pombos, ás insectívoras e rurais anduriñas, rematando a súa estancia estival, ata as rapaces como o miñato ou o gabián sen esquecer as que están nesta fase do ano de paso migratorio como por exemplo os tamén insectívoros papamoscas. Entre as especies nocturnas destacan distintas especies de morcegos, de mamíferos e micromamíferos máis aves como poden ser a curuxa ou a avelaiona.

Ao redor das ribeiras e, a nivel agropecuario, destaca a presenza dun mosaico de leiras adicadas ao cultivo de cereais como o millo groso, produtos da horta e por outra banda e en especial nas zonas máis solleiras, do viñedo que, nesta zona do Morrazo e máis concretamente na parroquia de Cela, tén como emblema a variedade local da uva tintafemia.

No seu conxunto -bosque de ribeira, prados e área agropecuaria- representa un territorio de val de grande valor ambiental e paisaxístico, agrandado pola súa confluencia coa ría de Pontevedra, con extraordinarias estampas desde as zonas máis altas, en Antepazo e sobre todo no Río e no Burgo, con amplas panorámicas que van desde a enseada de Bueu ata os montes costeiros da Cova e Sobareiro máis a Illa do Santo ao seu carón, na outra marxe o litoral e os montes da península do Salnés desde O Castrove ata a Punta do Cabicastro, máis ao lonxe e trala ría de Arousa os altos cumes do Barbanza coa Curota no máis alto, e finalmente as Illas Ons, na entrada da ría, máis Sálvora, pertencentes ao PNMT das Illas Atlánticas.

A nivel cultural destaca a nivel etnográfico pola presenza na súa contorna de fontes, lavadoiros, levadas de auga, pontellas e en especial polo ao redor de vinte muíños hidráulicos existentes ao longo do rego. Hainos de cubo e de canle, de tellado a unha e a dúas augas, con inscripcións, con unha e dúas moas, algúns reconstruídos sobre outros anteriores e a maioría son de herdeiros, ou sexa de xestión mancomunada por grupos da veciñanza, que se repartían as labores da súa xestión, reparación e sobre todo das horas de moenda, formalmente escriturado en actas notariais e onde as horas íanse herdando xeración tras xeración, feito que se levou a cabo desde mediados do século XVII ata mediados do século pasado, coincidindo coa entrada e o auxe das plantacións cerealísticas do millo groso, importado anteriormente de América, e a economía do autoabastecemento.

Tamén destaca a cantidade de edificacións en pedra de vivendas, alpendres, valos e en especial dos hórreos, con distinta tipoloxía e algúns coa figura do reloxo de sol riba do tellado, en lugares como Antepazo, O Río, O Burgo ou A Torre, feito directamente relacionado coa actividade rural e agraria na proximidade a costa da fertilidade das terras das ribeiras e do ciclo da auga procedente do rego e a súa espallada rede hidrolóxica. O Burgo edifícouse na parte alta da parroquia como poboación pequena a continuación do Igrexario. Antepazo é outra pequena poboación que como di o nome está nunha situación xeográfica anterior á existencia dun pazo ou casa señorial. Esta casa señorial é a que da nome ao seguinte núcleo de poboación da Torre, por debaixo do Igrexario e onde no medievo, polo século XV, xa existía unha torre ou casa solariega, coñecida naquel momento pola familia dos Soutomaior e Charino como a Casa de Cela e os seus restos están catalogados na actualidade como o xacemento arqueolóxico da Torre Vella. Na proximidade existe na actualidade a edificación coñecida como a Casa dos Freire, con escudos do Santo Oficio, mostra do poderío civil, económico e eclesiástico que estas familias señoriais e fidalgas tiveron e someteron sobre a veciñanza desde o medievo e sobre todo durante toda a Idade Moderna.

As principais afeccións nas últimas décadas ás ribeiras do rego do Barranco do Inferno foron a eucaliptización, a invasión das falsas acacias e outras especies invasoras como a tradescantia, a tritonia ou as canas índicas e de bambú, a utilización de biocidas, as verteduras de lixo e de entullos, de augas residuais, a artificialización das ribeiras e do propio leito fluvial, a canalización do tramo final, o urbanismo incontrolado, a instalación de torretas e cableados aéreos de tensión eléctrica, a corta indiscriminada do arborado de ribeira e o abandono e degradación do patrimonio cultural e etnográfico, en especial dos muíños de auga.

Para a Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo as ribeiras do rego do Barranco do Inferno, dada a súa importancia a nivel paisaxístico, ambiental e cultural e como corredor natural e ecolóxico, deberían ter a catalogación de Espazo Natural de Interese Local (ENIL), xunto coas ribeiras do outro rego de importancia da parroquia, o rego da Pena, procedendo á conservación e á recuperación así como á posta en valor dos seus valores, incluídos os sociais e económicos derivados das actividades tradicionais e agropecuarias consonte cos culturais e ambientais.

Advertisements

A lei do patrimonio natural e da biodiversidade: A lei do engano.

A recente aprobación a nivel autonómico por parte da Xunta da Lei 5/2019 de Patrimonio Natural e da Biodiversidade de Galiza, é para a Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo un verdadeiro engano xa que só é aplicable ao escaso 4 % do territorio morracense integrado na Rede Galega de Espazos Naturais Protexidos -Cabo Udra, Costa da Vela e Enseada de San Simón- e polo tanto ao redor dun 96%, a ampla maioría da península do Morrazo, queda fóra do seu ámbito de actuación malia ter varios espazos máis de importancia, con hábitats naturais de interese comunitario (carballeiras galaico portuguesas, breixeira seca europea, vexetación pioneira na rocha silícea, …) e mesmo prioritario (bosques aluviais da Europa atemperada, breixeira húmida atlántica, turbeiras altas activas,…) e fauna e flora salvaxe, con grande biodiversidade, endemismos ibéricos e especies vulnerables e en perigo de extinción.

A Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo salienta que esta Lei 5/2019 de Patrimonio Natural e da Biodiversidade de Galiza substitúe a Lei 9/2001 de Conservación da Natureza que, ao contrario do que di o texto da nova lei na súa exposición de motivos, nin salvagardou os valores intrínsecos dos espazos naturais declarados como protexidos nin mantivo nun bo estado a biodiversidade presente en Galiza, xa que esa lei anterior deixou fóra precisamente do seu ámbito de actuación a maioría do territorio galego e polo tanto tamén do Morrazo, ao non constar a ampla maioría del dentro dalgunha das figuras de espazo natural protexido -Reserva Natural, Parque Nacional, Parque Natural, Monumento Natural, Humidal Protexido, Paisaxe Protexida, Zona de Especial Protección dos Valores Naturais, Rede Natura, ENIL e EPIN-, cuestión que volta repetirse agora coa nova lei.

Por outra banda, esta nova lei non deixa de ser un documento de cumpridos que chega a destempo e, por engadido, de complicado cumprimento, pois na realidade está subordinado aos intereses económicos por riba dos propiamente ambientais, tal e como dá a entender en moitas das pasaxes do seu ditado.

As máis notorias desas subordinacións son con respecto á Lei 20/2013 de garantía da unidade de mercado a nivel estatal e en especial e pola porta oculta á Lei de Fomento da Implantación das Iniciativas Empresariais en Galiza, aprobada pola propia Xunta a nivel autonómico en outubro de 2017 e bautizada a nivel social como a Lei da Depredación, baseada na axilización da tramitación favorable aos intereses económicos e industriais, en especial dos forestais, mineiros e enerxéticos e que fai que a Lei 5/2019 de Patrimonio Natural e da Biodiversidade de Galiza sexa dunha moi restrinxida aplicación no territorio galego, que na actualidade non sobrepasa o 12% do seu territorio ambientalmente protexido, moi por debaixo da media estatal (27,2%), da que está ao rabo.

A Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo xunto con outras asociacións ambientalistas realizou suxerencias ao anteproxecto desta Lei 5/2019 de Patrimonio Natural e da Biodiversidade de Galiza en marzo de 2017, nas que solicitou a necesidade da ampliación dos espazos naturais protexidos en Galiza a través da declaración de espazo natural protexido, baixo a figura que sexa máis apropiada, para os 126 espazos naturais comprendidos no Rexistro Xeral de Espazos Naturais de Galiza de 1991, onde no Morrazo estaban integrados os espazos naturais dos Montes do Morrazo, Coto Redondo, Carballeira de Coiro, Punta Udra, Barra-Cabo Home e Mar de San Simón, ou a ampliación dos espazos naturais da Rede Natura, onde no Morrazo estaba a creación dun novo LIC e posteriormente ZEC a nome de Montes e Carballeiras do Morrazo.

Solicitábase tamén a necesidade de declaración de espazo natural protexido, baixo a figura que sexa máis apropiada, para todos os lugares e espazos de Galiza clasificados pola Lei do Solo como Solo Rústico de Especial Protección -de espazos naturais, de augas, de costas, agropecuaria, forestal e patrimonial- recollidos nas Normas Subsidiarias municipais ou nos PXOM dos concellos pola súa valiosa achega á biodiversidade, á paisaxe, como corredores ecolóxicos, e á cultura a través da etnografía e a arqueoloxía e o rural, susceptibles ademais de recuperación.

E solicitábase a investigación, inventariado e declaración de espazo natural protexido a nivel específico para os corredores ecolóxicos existentes en Galiza.

Considerábamos que, dado o valor ambiental do territorio galego -Galiza alberga unha media de 17,4 tipos de hábitats de interese comunitario por cada 100 km2, dos que unha alta proporción son prioritarios, sendo máis do dobre da media estatal, que se sitúa en 8,3 hábitats/100 km2-, a superficie dos espazos naturais protexidos en Galiza debería superar a media estatal e, acadar alomenos un terzo (33,33%) da súa superficie continental e unha superficie parella para os espazos mariños baixo competencia galega e estatal. Unhas porcentaxes análogas a aplicar na contorna natural da península do Morrazo.

A realidade é que a Xunta de Galiza non foi quen de ter en conta até a actualidade esa necesaria ampliación da Rede Natura e, por engadido, en agosto de 2018, coa aprobación do Plan Básico Autonómico, eliminou de facto a lista de espazos integrados no Rexistro Xeral de Espazos Naturais de Galiza de 1991, regulados ata daquela polas Normas Complementarias e Subsidiarias de Planeamento Provinciais.

Xa non falemos do solo rústico de especial protección, sometido aos continuados modificados e simplificación da propia Lei do Solo, onde, no entanto da susceptibilidade da recuperación dos seus variados e intrínsecos valores ambientais, paisaxísticos e culturais, estase a favorecer, polo contrario, unha maior especulación e ameaza de destrución.

E con respecto da protección dos corredores ecolóxicos existentes, pouco ou nada podemos esperar, cunha rede de espazos naturais protexidos cunha superficie moi reducida e espallada, sen apenas conexión física e biolóxica.

Polo tanto só podemos catalogar a aprobación desta nova lei como de feito tristemente anecdótico xa que vai concentrar unha vez máis os recursos lexislativos, económicos e materiais na pretendida protección dunha reducida superficie do territorio galego a costa da desprotección e degradación do resto da ampla maioría e a acentuación da perda de biodiversidade a través da forestalización, o urbanismo e a industrialización sen máis control que a competitividade e o libre mercado, acompañado dos máis que notorios efectos do quecemento global das temperaturas e da mudanza climática a nivel planetario, dentro dun modelo antropocéntrico, desenvolvementista e insustentable.

Comunicado conxunto contra a corta a matarrasa no Monte Pornedo

A Asociación Monte Pituco e a Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo -co apoio da Asociación pola Defensa da Ría (APDR) de Pontevedra e do colectivo Vaipolorío- queren manifestar publicamente o seu rexeitamento á corta a matarrasa de arborado que está a ser realizada no Monte Pornedo promovida pola Comunidade de Montes de San Xián, no concello de Marín.

Malia que a dita corta teña a autorización da Xunta de Galicia non lle vemos xustificación posible polo grave impacto paisaxístico e ambiental que provoca este modelo de corta abusiva de árbores e que c unha forte alteración da paisaxe, erosión do terreo, risco de propagación de incendio forestal pola gran cantidade de biomasa depositada no solo e futurible risco potencial de desprendemento de terras e sedimentación dos leitos fluviais por chuvias torrenciais, ademais das afeccións correspondentes á fauna e á flora salvaxe.

Informes independentes e de recoñecida valía científica recomendan prohibir terminantemente este tipo de cortas masivas, prevalecendo sempre as cortas por clareo e -de ser imprescindible realizar a matarrasa- que non supere as tres ou catro hectáreas, respectando as curvas de nivel. A área afectada pola corta, superior ás 30 hectáreas e que na súa maioría estaba arborada con piñeiro do país (Pinus pinaster), está en terreos en forte pendente, ao carón da ribeira alta do rego das Presas, afluente do rego da Mouta.

Ademais a zona cortada coincide en gran parte co espazo que fora proposto como parque industrial polo Concello de Marín no seu PXOM, incluído no Plan Sectorial de Ordenación de Áreas Empresariais pola Xunta de Galicia; un proxecto que o Tribunal Superior de Xustiza de Galicia declarou nulo en senllas sentenzas firmes e irrevogables nos anos 2017 e 2018 polos graves e irreversibles impactos ambientais no lugar onde se pretendía desenvolver.

Antes da súa clasificación como solo urbanizable industrial, esta área estaba integrada dentro do Espazo Natural dos Montes do Morrazo segundo as antigas Normas Complementarias e Subsidiarias de Planeamento Urbanístico da provincia de Pontevedra, aprobadas en xaneiro de 1990 pola Consellería de Ordenación do Territorio e Obras Públicas. Atendía esta clasificación aos valores medioambientais, ecolóxicos, biolóxicos, botánicos, paisaxísticos, científicos, educativos e recreativos deste espazo, que debía preservarse para a súa protección ou mellora, abranguendo máis de 3.000 hectáreas entre os concellos de Marín, Vilaboa e Moaña.

Na actualidade, e despois de que o TSXG declarase nulo o parque empresarial proxectado, esta área de 331.999,22 metros cadrados debería revertir e clasificarse como solo rústico de especial protección de espazos naturais, tal e como están clasificados os terreos ao seu redor no propio PXOM marinense, coincidindo coa distribución a nivel parroquial e municipal do antigo Espazo Natural dos Montes do Morrazo.

A Asociación Monte Pituco vén reclamando insistentemente o cumprimento da sentenza perante o Concello de Marín, que parece non ter esta obriga entre as súas prioridades mentres a zona é agora obxecto de agresións e impactos como os acaecidos trala corta a matarrasa.

Por outra banda, salientamos que hai varios concellos galegos que nas súas ordenanzas municipais -e simplemente co solo rústico de especial protección forestal- prohiben tallantemente a corta a matarrasa de arborado, caso que desgrazadamente non sucede co concello de Marín.

A Asociación Monte Pituco, a Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo, a APDR e Vaipolorío, ademais de esixirlle ao Concello de Marín esa reclasificación de protección rústica como espazo natural para os terreos afectados polo fallido parque empresarial no monte Pornedo, tamén lle reclaman á Comunidade de Montes de San Xián unha nova planificación forestal do seu monte mancomunado máis respectuoso cos seus valores ambientais e culturais, baseado na potenciación da biodiversidade, na multifuncionalidade dos recursos naturais e forestais -non só da madeira- e na súa posta en valor xunto co importante e variado patrimonio cultural e arqueolóxico existente, que se atopa nun preocupante estado de conservación.

Para comezar, a Comunidade de Montes de San Xián debería repoboar a área afectada pola corta a matarrasa no Pornedo -nun mínimo do 30% da superficie- con frondosas caducifolias autóctonas, respectar a biodiversidade existente na ribeira do rego das Presas, dotar dunha franxa mínima de 25 metros sen arborado arredor da área de protección integral de petróglifos e deixar zonas abertas de matogueira onde xa existían antano para o uso agroforestal, en vez de realizar un monocultivo de piñeiro tal e como pretende; un modelo que vai en contra da biodiversidade, que empobrece o solo e que potencia o risco de incendios ao ser o piñeiro unha especie altamente propagadora dos lumes forestais, tendo en conta ademais que na proximidade existen plantacións do alóctono, invasor e pirófito eucalipto.

 

Autovía do Morrazo: a consolidación dun modelo de transporte insustentable

Para a Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo a posta en funcionamento da autovía do Morrazo supón o punto final a un desbaldimento de grande cantidade de diñeiro público para unha obra cun elevado e irreversible impacto ambiental e paisaxístico no territorio e que representa ao mesmo tempo unha involución no modelo de transporte, con seria repercusión para a sustentabilidade da mobilidade viaria morracense no futuro a curto e medio prazo.

Os estudos a nivel estatal e internacional constataron nas últimas décadas que canto maiores sexan as estradas, máis aumenta a probabilidade de colapsos e mesmo da accidentabilidade polo efecto chamada e incremento do parque automobilístico. Isto, dentro dun efecto funil, provoca ao final unha maior saturación das estradas da rede primaria e secundaria onde desembocan, onde ademais se adoitan a concentrar en moitos dos seus tramos os atascos e tamén a siniestralidade. Os efectos, en especial nos meses do verán coa chegada masiva de bañistas e turistas, xa se cumpriron pouco despois da posta en funcionamento do corredor de alta capacidade e agora vanse agravar co seu desdobramento en autovía.

Para a Plataforma é dunha total incongruencia darlle maior incentivo ao uso do automóbil privado a sabendas da súa científicamente demostrada influencia no incremento do quecemento global, na mudanza climática no planeta e na afección á saúde humana.

Ese modelo de transporte é, por engadido, incompatible co fomento do transporte colectivo, da bici e o peonil. Así os altos custes da construción da autovía van pesar como unha lousa nos investimentos futuros nestas alternativas de maior sustentabilidade así como na necesaria mellora e vertebración integral da rede viaria comarcal, reducíndose a contados, espallados e inconexos proxectos a nivel parroquial ou municipal, como de feito xa está sucedendo.

Por outra banda tampouco se debe esquecer que detrás da construción da autovía está tamén o efecto chamada á especulación urbanística, representada na desfasada cantidade de vivendas e de parcelas industriais planificadas nos distintos concellos morracenses nos últimos anos, á espera dunha nova burbulla inmobiliaria en tempos dunha enganosa mellora económica camiño dunha nova, cíclica e sistemática recesión.

O proxecto do desdobramento do corredor de alta capacidade na autovía do Morrazo supuso grandes desmontes, recheos e noiros en fortes desniveis, perda de capa vexetal e afección da freática, verteduras e sedimentación con terras e áridos dos leitos fluviais e da ría na súa desembocadura, grande mortandade de fauna salvaxe e con toda a probabilidade espallará por todo o seu trazado especies alóctonas e invasoras de rápido crecemento utilizadas como fixadoras dos noiros ou como pantalla vexetal, a maiores do xa provocado anteriormente pola construción do propio corredor de alta capacidade.

Por outra banda a Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo salienta que a estrutura do asentamento arqueolóxico do Castro de Montealegre non se salvou grazas ao cambio de trazado da autovía senón que supuso un novo impacto coa ampliación do túnel construído anteriormente polo corredor dentro da súa área de protección integral, incumprindo unha vez máis a Declaración de Impacto Ambiental do ano 2001 que ditaba que o trazado tiña que ser proxectado cara ao norte para salvar o conxunto do xacemento. A súa posta en valor e musealización será realizada a costa da destrución de parte da súa estrutura e o investimento na súa execución suporá, con toda a probabilidade, unha concentración de recursos dentro das escasas intervencións da Xunta de Galiza na protección do variado e importante patrimonio cultural morracense, deixando o restante máis orfo e abandoado.

O petróglifo da Devesa do Rei: O símbolo da destrución do patrimonio cultural do Morrazo.

O Colectivo Ecoloxista Luita Verde cualifica de auténtico lavado de cara a proposta da Xunta de Galicia de obrigar a UTE de empresas adxudicatarias do terceiro subtramo de desdobramento do corredor de alta capacidade, xunto coa colaboración do concello de Moaña, da recuperación e posta en valor dos restos do petróglifo da Devesa do Rei, presentes na proximidade da rotonda de entrada na dita estrada, na parroquia de Meira.

Luita Verde salienta que a propia Xunta de Galicia foi a principal responsable da destrución do dito petróglifo como promotora e con fondos públicos da construción do corredor de alta capacidade do Morrazo, onde no ano 2003 decidiu trasladar o petróglifo da súa privilexiada ubicación orixinal, ao carón do xacemento castrexo do alto das Cidades e riba do val do río da Fraga, e coa mala praxe de aceptar barrenar a rocha, o que por engadido produciu a súa fractura e a de grande parte dos gravados en moitos fragmentos, deixándoos fóra da súa ubicación orixinal e xa de moi difícil ou imposible interpretación, onde á parte do impacto a nivel cultural tamén o foi a nivel ambiental e paisaxístico.

Despois tampouco foi quen de vixiar e mesmo ditar un espazo alternativo digno para o depósito e posta en valor dos restos minimamente interpretables, quedando posteriormente enterrados debaixo dun recheo ilegal realizado pola empresa de excavacións Excongal SL, feito denunciado no ano 2008 por este colectivo ecoloxista Luita Verde ante a Dirección Xeral de Patrimonio.

A realidade é que, despois de recuperar os restos sepultados do petróglifo, tampouco estes son de moita utilidade xa que moi pouco queda dos gravados reticulados prehistóricos alí presentes, no seu momento de exclusiva presenza en toda a contorna da península do Morrazo, catalogados Ben de Interese Cultural de Galicia e adscritos culturalmente na Idade do Bronce, con máis de 4.000 anos de existencia.

Luita Verde denuncia que ao final a Xunta de Galicia pretende encubrir a súa propia responsabilidade tras das empresas adxudicatarias das obras da autovía e do Concello de Moaña, coa colocación de dous bloques de rocha sen apenas gravados e un panel informativo virtual cando a verdadeira realidade é que a través do impacto sufrido polo petróglifo da Devesa do Rei, estase a memorar un dos principais símbolos da destrución do patrimonio cultural morracense a costa da construcción do corredor de alta capacidade do Morrazo, onde ademais do petróglifo da Devesa do Rei houbo outros 13 xacementos máis que van desde o neolítico ata o medievo e a idade moderna, que sufriron impacto crítico e severo, ou sexa afección directa e destrución, e ao redor doutra vintena, que sufriron impacto na súa contorna na proximidade.

Por outra banda, con esta acción e a escasas datas da finalización das obras de desdobramento do corredor de alta capacidade en autovía, a Xunta de Galicia pretende dar a entender mediáticamente á cidadanía que aposta polo patrimonio cultural cando a triste realidade é que por un lado o agrede e polo outro apenas invirte nel.

Para Luita Verde sería máis produtivo e coherente que a Xunta de Galicia colaborara e invertira na recuperación e posta en valor do amplo e variado patrimonio cultural e arqueolóxico que aínda atesoura a parroquia moañesa de Meira, en especial de petróglifos, do que boa parte del está abandonado e así mesmo afectado desde hai anos por distintos motivos -urbanísticos, plantacións forestais, verteduras incontroladas, tránsito motorizado, etc.-.

Ao tanto hai que salientar que outro dos xacementos arqueolóxicos afectados e de xeito crítico e severo polas obras do corredor de alta capacidade do Morrazo, o petróglifo do Viveiro, con gravados de posible funcionalidade de muíño rupestre, xace fóra da súa ubicación orixinal abandonado á beira dunha pista forestal na inmediación do propio corredor de alta capacidade. Ou o de Pozo Garrido, afectado na súa contorna pola construcción do propio corredor e polas verteduras ilegais de terras e entullos por parte da empresa Excongal SL, denunciado así mesmo por Luita Verde no seu momento ante a Dirección Xeral de Patrimonio Cultural, e que na actualidade boa parte dos seus gravados xeométricos, zoomorfos e cruciformes están case ocultos baixo a vexetación invasora e mesmo pirófita existente ao seu carón.

Por non falar de proxectos fallidos e de non hai tanto de posta en valor do patrimonio ao longo do monte veciñal desta parroquia moañesa.

Por outra parte Luita Verde quere manifestar a súa denuncia con respecto ao incumprimento da posta en valor dictada tamén no seu momento pola Xunta de Galicia en relación coas das pedras cos gravados do petróglifo de Gondarán esnaquizadas tamén por barrenado na parroquia canguesa de Coiro coas obras de construcción do corredor de alta capacidade do Morrazo e que xacen desde o 2003 na parte exterior e axardinada da escola obradoiro municipal da Rúa, mentras non se atopa o lugar máis adecuado.

Malia que Luita Verde denunciou varias veces ao longo da pasada década ante a Dirección Xeral de Patrimonio ese incumprimento e do inconvinte do lugar no que se depositaron, feito que puido comprobar in situ unha arqueóloga do servizo provincial da Consellería de Cultura, ou mesmo da afección que supoñía a utilización da súa contorna en anos posteriores como vertedura de resíduos por parte da brigada de obras e servizos municipal, os bloques de pedras cos gravados, a maioría coviñas, na actualidade seguen depositados no mesmo lugar.

Na proximidade, no Monte do Prado, e á beira do corredor aínda existe parte do xacemento arqueolóxico do petróglifo de Gondarán que se librou da súa destrución, con varias rochas con gravados intactos, con terreos expropiados e fronte ao que deberían ser depositadas as pedras cos gravados fracturadas e desplazadas no seu momento pola construcción da estrada xunto coa mellora ambiental e paisaxística da contorna, na ribeira do rego Saíñas.

Manifesto polo cumprimento da lei e na defensa dos sectores produtivos

A Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo apoia o manifesto da Asociación pola Defensa da Ría polo cumprimento da lei e na defensa dos sectores produtivos e a marcha contra Ence que terá lugar o domingo 16 de xuño ás 12h desde as alamedas de Marín e Pontevedra.

Deixamos aquí o manifesto:

Cando na “Dirección General de Sostenibilidad de la Costa y el Mar” do “Ministerio de Transición Ecológica”, toman a decisión de non defenderse fronte aos recursos contrarios á prórroga de 60 anos a ENCE, fano porque entenden que a concesión da amentada prórroga foi contraria á Lei. E basean a súa decisión nun informe da avogacía do Estado que, logo dunha análise amplamente documentada da Lei de Costas do 2013 e da xurisprudencia existente ao respecto das prórrogas en dominio público marítimo-terrestre, conclúe:

1º.- Que, de dispoñer desa prórroga, ENCE superaría o prazo de 75 anos que a Lei establece como máximo para a permanencia de calquera instalación en dominio público, un prazo que no caso de ENCE remataría no ano 2033.

2º.- Que, no caso concreto de ENCE, non se xustifica a concesión de ningunha prórroga, xa que a Lei limítaas a aquelas instalacións que “pola súa natureza” teñan que estar en terreos de dominio público, circunstancia que non se da neste caso.

Así pois, por Lei, ENCE non podería continuar na Ría máis alá do 28 de xullo do 2018, data na que caducou a concesión obtida no ano 1958.

E desde a empresa e os sectores que apoian a súa permanencia en Lourizán en contra da Lei e o interese xeral, trátase de confundir á cidadanía con mentiras e chantaxes. Entre outras cousas, din que esta decisión pon en grave risco o futuro da comarca e vai supor a catástrofe para Galiza, que vai ver o seu monte abandonado pola imposibilidade de vender o eucalipto.

Nada máis lonxe da realidade! Tal como recoñece Enrique Valero, profesor da Facultade de Enxeñería de Montes da UVigo, e un dos impulsores da chamada “Cátedra ENCE”, só un 50% do eucalipto que se corta na Galiza véndeselle a ENCE, e as familias que venden agora en ENCE-Pontevedra, seguirían a vender nas fábricas de ENCE-Navia e Navigator-Aveiro. E, como afirman as comunidades de montes en man común, ENCE é o peor comprador de eucalipto, e paga moito menos que outros tratantes, polo que a súa desaparición non suporía un problema de gravidade para o sector.

 Resulta evidente que a comarca de Pontevedra non vive de ENCE; que lonxe de ser o motor da nosa economía, ENCE é o seu freo, xa que impide a explotación racional dos sectores produtivos da Ría, do turismo e do monte, un monte hoxe inzado de eucaliptos, exposto ao risco permanente dos lumes, e que debera ter na diversificación de usos o seu futuro.

 E están a intoxicar cando din que as bateas e as explotacións de acuicultura que están en dominio público van ter que pechar por culpa da decisión de Costas. É unha absoluta falsidade, porque esta decisión non afecta a esas instalacións! As concesións ás bateas están reguladas pola Lei de Pesca de Galicia, o mesmo que as instalacións do sector da acuicultura en terreos de dominio público, que, ademais, poden acollerse ás prórrogas establecidas na Lei, xa que, pola súa natureza, poden estar en dominio público marítimo-terrestre.

E preténdese confundir tamén á xente cando se fala de “inseguridade xurídica”. Os actuais donos de ENCE sabían que no 2018 tiñan que abandonar Lourizán e, por esta razón, mercaron a fábrica a prezo de saldo; e non se pode esquecer a diferenza entre unha concesión (que ten un horizonte temporal limitado) e unha propiedade privada. Ou cando se di que non é posíbel trasladar ENCE a outro emprazamento na Galiza, chantaxeando á poboación coa ameaza de irse fóra do Estado español; se é posíbel trasladala fóra, tamén se pode trasladar dentro de Galiza, e máis se temos en conta que -de acordo co compromiso adquirido por ENCE trala concesión da prórroga- a hipotética nova fábrica tería unhas necesidades de captación de auga e enerxéticas, e un volume de vertido, moito menores que a actual fábrica. O problema é outro e o deixaron ben claro os seus responsábeis; trátase, máis unha vez, dun problema económico! ENCE pretende marchar a outro país onde o prezo da madeira e a man de obra sexan máis baratos, e demostra así o interese que ten a empresa na defensa dos seus traballadores!

Xa por último, dicir que -contrariamente ao que afirma a Xunta- ENCE incumpre a lexislación en materia de vertidos e segue a contaminar a Ría de Pontevedra co vertido de elevadas cargas de materia orgánica e coliformes, que teñen importantes efectos sobre a calidade das augas de baño e cultivos mariños. Con todo, o que hoxe está en cuestión é a legalidade da súa permanencia en Lourizán, unha permanencia contraria á Lei de Costas do 2013, o que lle obriga a abandonar este emprazamento con independencia de que estea a cumprir ou non a normativa ambiental.

Neste sentido, os colectivos sociais abaixo asinantes esiximos:

1º.- Que se anule definitivamente a prórroga de 60 anos concedida ilegalmente a ENCE no 2016.

2º.- Que se cumpra a Lei e se obrigue á empresa a devolver a zona ocupada á situación que tiña á chegada de ENCE a Lourizán.

3º.- Que, en todo caso, se ENCE quere montar outra fábrica na Galiza, que sexa onde non entre en contradición coa explotación dos recursos naturais nin coa economía da zona, cunha tecnoloxía respectuosa co medio e cunhas esixencias de vertido e emisión á atmosfera máis estritas que garantan a calidade de vida e a saúde das persoas.

E, ao tempo, damos o noso apoio á MARCHA CONTRA CELULOSAS que terá lugar o DOMINGO 16 de XUÑO ÁS 12 HORAS con saída das alamedas de Marín e Pontevedra.

Manifesto polo cumprimento da lei e na defensa dos sectores produtivos

Roteiro pola protección da enseada de Liméns e o castro de Nerga

A Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo organiza o domingo 26 de maio un roteiro para dar a coñecer a importancia natural, paisaxística e cultural da contorna da enseada de Liméns e do Castro de Nerga, catalogada como solo rústico de especial protección de espazos naturais, de costas, forestal e patrimonial na parroquia de Hio, no Concello de Cangas.

O roteiro, terceiro desta primavera, será circular e sairá ás 10 da mañá da explanada do Frondoal (Liméns), para chegar ás 14 h. ao mesmo lugar.

O percorrido transcorrerá por camiños, corredoiras e vial rural, en partes coincidindo coa senda municipal costeira, polos lugares de dunar de Liméns, A Coviña, O Bouceiro, area de Temperáns, area das Moscas, Punta Rocha dos Patos, O Rabelo, Os Castros, A Garita, A Lapiña, Outeiro Negro, Monte do Castro de Nerga, Outeiro do Gato e Liméns.

Para se achegar ao punto da saída, unha vez collida a estrada PO-315 que une Cangas con Bueu pola costa, hai que acceder finalmente polo desvío da estrada EP-1010, baixando en dirección ao camping de Liméns, e pasando este, até o final do dunar.

Recomendamos que de se achegar en vehículo privado, por ética e polas limitacións do aparcamento, as persoas que asistan utilicen a capacidade máxima do seu vehículo, compartíndoo con outras persoas. Recomendamos tamén traer roupa e calzado de trote axeitados para a época primaveral.

Os lugares de maior interese que visitaremos son:

O dunar de Liméns, un dos complexos de dunas máis importantes da provincia precedido de depósitos detríticos coluvio-eluviais do Cuaternario, representa varios hábitats de interese comunitario de dunas marítimas atlánticas a nivel europeo e unha ampla fauna a flora salvaxe de ámbito fotófilo, xerófilo, psammófilo e halófilo, con algúns endemismos do noroeste ibérico. Así mesmo acolle áreas hidromorfas dentro do escaso hábitat de interese comunitario de depresións intradunares húmidas e, por outra banda, o hábitat de interese prioritario de bosques aluviais da Europa atemperada, a través da presenza do rego do Frondoal, que ten a súa desembocadura na propia enseada de Liméns. Nos afloramentos rochosos existe así mesmo o hábitat de interese comunitario de encostas rochosas con vexetación casmofítica.

A corredoira empedrada da Coviña que ao igual que a ponte de pedra existente sobre a desembocadura do rego do Frondoal, son de grande interese etnográfico, e, por engadido, acolle ao seu carón, na proximidade, petróglifos con gravados prehistóricos da Idade do Bronce.

O Bouceiro, cunha atalaia de excelente vista panorámica da enseada de Liméns e da ría.

A area de Temperáns, espazo natural que acolle ao seu carón os restos dunha antiga fábrica de salgadura do século XIX, coñecida tamén polo nome da salgadeira de Bogador. Bordeando o areeiro existe así mesmo un pequeno bosque de cerquiños, ou cerquido, que representa o máis importante e con exemplares de envergadura da península do Morrazo, dentro desta especie termófila emparentada co carballo e moi escasa na franxa litoral. É tamén importante o seu sotobosque, onde sobresae a presenza de especies como a xesta mansa, a xilbarbeira ou o abruñeiro que xunto coa presenza arbórea do cerquiño, denotan unha notable influencia bioclimática mediterránea mesturada coa oceánica atlántica.

A area das Moscas, areeiro próximo ao de Temperáns que acolle así mesmo ao seu carón a presenza de máis exemplares de cerquiño e ten a singularidade da presenza na súa parte traseira dunha barronca de forte encosta onde na súa estrutura barrenta deposita as larvas e en buratos unha especie de abella que é así mesmo parasitada por outra na súa posta, feito polo que esta última é denominada abella cuco. Xunto coa area de Temperáns forma un conxunto de grande interese natural, social e paisaxístico, contrastando coa estrutura rochosa da súa contorna.

A Punta Rocha dos Patos, topónimo de orixe zoolóxico referente á pesenza no lugar de especies de fauna acuáticas ou mariñas, é por outra banda salientable por estar a súa composición petrolóxica en xisto de orixe metamórfica. É salientable ademais pola súa cualidade paisaxística cunha excelente panorámica da enseada e da ría desde os cantís, onde está presente outro hábitat de interese comunitario, o de cantís con vexetación das costas atlánticas e bálticas.

Os Castros, lugar costeiro de Nerga, está a escasa distancia do xacemento litoral do castro da Igrexiña, adscrito culturalmente na Idade do Ferro e Romano e que así mesmo ten na proximidade o cercano xacemento das salinas da praia de Nerga, de adscrición cultural Romana e Medieval. A Garita está na proximidade do xacemento do castelo do monte da Granda, adscrito culturalmente como Moderno-Contemporáneo.

O Monte do Castro ou Castro de Nerga, acolle o xacemento arqueolóxico dun asentamento prerromano adscrito culturalmente á Idade do Bronce e a Idade do Ferro, consta de tres terrazas e está sito estratéxicamente entre as enseadas de Liméns e de Barra, cunha altitude máxima na súa croa ao redor dos 160 metros de altitude sobre o nivel do mar. Posúe unhas extraordinarias panorámicas das dúas enseadas, en especial da enseada de Barra, dentro da Zona de Especial Conservación da Costa da Vela, e máis ao fondo das Illas Cíes, dentro do Parque Nacional Marítimo Terrestre das Illas Atlánticas, xunto coa entrada da ría de Vigo. Sobresae tamén pola súa penedía coa formación de pías, alveolos e cacholas na rocha granítica e a presenza dos hábitats de interese comunitario de breixeira seca europea, encostas rochosas con vexetación casmofítica e rochedais silíceos con vexetación pioneira.

As principais afeccións da contorna da enseada de Liméns e do Castro de Nerga nas últimas décadas foron os monocultivos forestais, a eucaliptización, a introdución das acacias e outras especies arbóreas, arbustivas e herbáceas invasoras, os incendios forestais, a extracción de area das dunas, a extracción de pedra dos cantís, as verteduras incontroladas de resíduos e de entullos, o urbanismo incontrolado, a masificación humana e automobilística, as antenas de telecomunicacións e o abandono do patrimonio cultural.

As ameazas parten principalmente da desaparición do espazo natural Barra, Cabo Home onde se integraba a contorna da enseada de Liméns, e da súa clasificación como solo rústico de especial protección de espazos naturais segundo as antigas Normas Complementarias e Subsidiarias de Planeamento da provincia de Pontevedra.

Para a Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo a contorna da enseada de Liméns, como corredor ecolóxico e cuns valores naturais e paisaxísticos de especial relevancia, debería entrar no futuro como ampliación na Rede Natura dentro do Espazo Natural Protexido da Costa da Vela.

A Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo xa lle solicitou ao concello de Cangas en xullo de 2015 a cualificación do Monte do Castro ou Castro de Nerga dentro dos Montes do Hio como Espazo Natural de Interese Local (ENIL) xunto coa súa posta en valor natural, cultural e paisaxística. En abril de 2016 solicitoulle así mesmo á Xunta de Galiza a súa clasificación como Lugar de Especial Importancia Paisaxística (LEIP) dentro do Catálogo das Paisaxes de Galiza.