A Asociación Monte Pituco organiza as II Xornadas pola protección e posta en valor do patrimonio de San Xián

A Asociación Monte Pituco, que forma parte da Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo, organiza as II Xornadas pola protección e posta en valor do patrimonio de San Xián os vindeiros 16 e 17de novembro.

A primeira das actividades será unha barferencia o venres 16 de novembro a partir das 20h na Adega da Capeleira (rúa do Forno, Marín) na que baixo o título “Unha loita xudicial gañada a pulso” os avogados Juan Areses e Rafael Areses falarán sobre as dúas sentenzas xudiciais que botaron abaixo o polígono industrial proxectado no Monte Pornedo.

Para ás 10h do sábado 17 está programada unha andaina que sairá da arboreda do Monte Pornedo para comprobar in situ o forte desnivel do terreo, a preocupante desatención que sofren os BIC catalogados e o amplo alcance visual e panorámico sobre a ría de Pontevedra dende o miradoiro do Monte Pornedo.

Pódese ler toda a información destas xornadas na web da Asociación Monte Pituco

Advertisements

Xornadas micolóxicas de Luita Verde en Moaña

Luita Verde, colectivo que forma parte da Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo, organiza este 9 e 10 de novembro unhas xornadas micolóxicas en Moaña.
Estas xornadas divídese en dúas actividades. Unha charla e unha saída ao campo.
A charla, cuxo título é “Principais cogumelos das carballeiras”, será o venres 9 de novembro a partir das 20:30h no salón de plenos do Concello de Moaña. Neste acto Jaime Bernardo Blanco Dios, falará dos cogumenlos que podemos atopar en espazos naturais como as carballeiras e utilizará unha proxección visual para acompañar as súas
explicacións.
O sábado 10, Luita Verde ten programada unha saída ao campo guiada por Jaime Blanco que sairá ás 10h desde a igrexa de Ermelo (Bueu) e percorrerá o Carballal de Coiro na procura de especies de fungos.
O Carballal de Coiro abrangue un territorio de grande valor ecolóxico e ambiental compartido entre os concellos de Bueu, Cangas e Moaña, onde están presentes algunhas das carballeiras caducifolias atlánticas máis representativas da península do Morrazo e das Rías Baixas e que ao mesmo tempo representan uns dos ecosistemas con mellor aptitude para a vida e desenvolvemento dos fungos a nivel saprófito, micorrícico e parasito, coa característica especial da formación reprodutiva dos cogumelos en moitas das súas especies macroscópicas coincidindo coa fase estacional outonal.
A chegada do roteiro está prevista para as 14 h. no mesmo lugar da saída. E para participar non é preciso inscribirse previamente. Desde Luita Verde recomendan compartir vehículo no desprazamento, estar en hora no lugar da saída e traer roupa e calzado axeitado para esta época do ano. No caso de que a metereoloxía fose moi adversa coa chuvia persistente optaríase pola súa suspensión.
Jaime Bernardo Blanco Dios é un enxeñeiro agrónomo de profesión e micólogo de vocación, membro e presidente da Asociación Micolóxica Brincabois de Pontevedra, descubridor de novas especies de fungos para a ciencia e persoa obxecto de varios premios nos últimos anos polo seu prolífico labor na materia.

O terceiro subtramo do desdobramento do corredor do Morrazo

Diante dunha nova visita da conselleira de Infraestruturas e dos gobernos locais e a grande atención mediática das obras, desta vez co terceiro subtramo do desdobramento en autovía do corredor de alta capacidade do Morrazo, desde a Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo queremos salientar que, ademais do incesante e irreversible impacto paisaxístico e ambiental que se está a provocar nos nosos montes e comarca, está o alto custe económico e con fondos públicos para custear unha obra inútil e irracional que, de feito, está xa a agravar os problemas viarios e incrementar os parámetros de contaminación desde que se abriron ao tráfico os anteriores subtramos desdobrados, trala esperada suba do tránsito automobilístico e polo efecto chamada que este tipo de infraestruturas adoita provocar, tal e como vimos denunciando desde hai tempo.

Esta problemática, por engadido, vai incrementarse unha vez rematada a ampliación deste terceiro e derradeiro subtramo e a conseguinte inauguración da totalidade do desdobramento do corredor, previsto para maio do vindeiro ano por motivos políticos evidentemente electoralistas mais, por outra banda, diante da temporada estival, na época máis crítica de afección viaria pola masiva afluencia de veraneantes e turistas cara ás nosas praias nos seus automóbiles privados e sen moitas outras alternativas que intentar metelos, dentro dun efecto funil, polas estradas de moita menor capacidade existentes ao longo da rede comarcal, e posteriormente intentar aparcalos nun espazo cada vez máis limitado de territorio dentro dunha península costeira sen outra saída que o mar.

Por outra banda e, por engadido, esta obra, unha vez posta en funcionamento na súa totalidade, ten tamén o espazo de tempo como de utilidade gratuita no futuro, xa que, máis tarde ou máis cedo, vai pasar a ser directamente de pago baixo unha peaxe ou tasa impositiva, tal e como xa está a solicitar a patronal estatal das grandes empresas construtoras e concesionarias para toda a rede de autovías, baixo a xustificación de recadar o montante para afrontar as “necesidades” de inversión e mantemento de toda esa rede, en liña precisamente tamén co que vimos denunciado desde hai anos desde esta Plataforma.

Este tipo de medidas é evidente que non son nada ben vistas pola maioría da sociedade, embotada no uso e mesmo abuso por parte dela do automóbil privado, mais son un síntoma claro e moi preocupante de que a xestión deste modelo de infraestruturas de transporte é insustentable polo seu alto custe económico, producido tanto pola súa fase de construción como a da súa posta en funcionamento e posterior mantemento, ao que lle podemos engadir o derivado do ambiental en materia de contaminación e de afección á propia saúde humana polo grande volume de tráfico viario que promove, que non se debe esquecer que se paga así mesmo vía outros impostos e cada vez máis á alza. Estas medidas, por outra banda, non deixan de ser un mero parche e aplicadas moitas veces, por engadido, de xeito fraudulento.

As únicas beneficiarias e en termos economicistas desta situación está claro que son evidentemente as grandes empresas construtoras das infraestruturas que ademais da man das administracións públicas, aquí a Xunta de Galiza, non cesan en construir novas vías de alta capacidade ou ampliacións como a do desdobramento do corredor do Morrazo, dentro dun modelo totalmente insustentable e cada vez máis limitado. E por outra banda están as grandes empresas enerxéticas da man do tamén cada vez máis limitado e contaminante petróleo e derivados, necesario como combustible para o transporte motorizado, ou da electricidade que, ademais de non suplir a enorme e insustentable demanda de enerxía actual con respecto aos anteditos combustibles fósiles, non é tan ecolóxica como se nos di e para proba delo só basta con averiguar de onde realmente se obtén xunto cos minerais necesarios para a fabricación dos aparellos transformadores.

Para a Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo a sustentabilidade está nas alternativas do decrecemento, na desincentivación do uso do automóbil privado e na progresiva substitución do transporte de mobilidade a medias ou grandes distancias polo transporte colectivo e intermodal e os carrís bicis e peonís de xeito integral na rede viaria existente, dentro dun modelo de transporte de proximidade e de accesibilidade, tal e como temos publicamente demandado e mesmo oficialmente solicitado á Xunta de Galiza durante os últimos anos.

Mais advertimos que o alto custe económico e con fondos públicos producido polas obras de construción do desdobramento do corredor de alta capacidade do Morrazo, que pasou dos ao redor de 42 millóns iniciais aos máis de 55 millóns de euros actuais, ao que hai que engadir no futuro os altos custes así mesmo pola xestión e mantemento da obra en servizo, con toda a probabilidade vai repercutir moi negativamente nos investimentos necesarios nesoutras alternativas e de sustentabilidade xa que, de non cambiar do modelo actual, a súa carestía faise evidentemente máis incompatible con calquera das alternativas como as anteriormente citadas.

En base a iso moito nos tememos que unha vez rematadas as obras do terceiro subtramo e posterior posta en funcionamento do desdobramento do corredor do Morrazo, as únicas alternativassexan facer unhas cantas rotondas na PO-551 polo concello de Moaña desde Domaio até Tirán, mentras a maioría da rede viaria existente a nivel comarcal, desde a primaria até, especialmente, a secundaria, segue sen as mínimas condicións de tránsito, non só para o propio tráfico motorizado senón tamén para o peonil e ao utilitario da bici, con moitas estradas sen beirarrúa ou mesmo sen beiravía, dentro dunha península cunha alta densidade e espallamento poboacional.

Ou cun transporte colectivo cada vez máis limitado trala última reforma feita precisamente pola Xunta de Galiza, onde o monopolio empresarial do sector reducíu liñas entre os grandes núcleos de poboación e mesmo suprimíu algunhas cos núcleos de menor entidade, feito que enlaza vertixinosamente e en paralelo coa merma que se está a producir paulatinamente nas últimas décadas a costa da construción da AP-9 e posteriormente do propio corredor de alta capacidade do Morrazo.

E non esquecemos que detrás da construción desta autovía está tamén a especulación urbanística a nivel residencial e industrial dentro dun modelo desenvolvementista e igualmente insustentable, reflexado nos distintos planeamentos sectoriais a nivel supramunicipal e nos municipais e que ameaza con ocupar e destruír boa parte do territorio morracense a máis do xa provocado pola construción do corredor de alta capacidade e do seu desdobramento actual.

A PDMM presenta alegacións á 1ª revisión do Plan Forestal de Galiza

A Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo presentou no rexistro as alegacións dirixidas á Dirección Xeral do Ordenación Forestal da Consellería de Medio Rural nas que se solicita a retirada da proposta da 1ª Revisión do Plan Forestal de Galiza.

Así mesmo solicitoulle a elaboración dun novo Plan Forestal de Galiza que, fóra do monopolio empresarial do sector da madeira, pasteiro e enerxético, parta da efectiva participación social, da multifuncionalidade de recursos dos nosos montes, de iniciativas e dun mercado a nivel local baseado na proximidade e con proxectos a pequena escala sustentables a nivel social, económico, ambiental e enerxético.

Que contemple a redución progresiva e efectiva dos monocultivos, en especial do ecucalipto e a súa substitución por plantacións de frondosas caducifolias autóctonas, para fomentar a biodiversidade, fornecendo o mercado de madeiras valorizadas e potenciar a súa función aplacadora dos lumes.

A erradicación efectiva de especies invasoras e recuperación do medio con recursos humanos remunerado que vaia máis alá do voluntariado e das actuacións esporádicas actuais.

A ordenación dos recursos forestais e a súa adaptación á necesidade de ampliación da Rede Galega de Espazos Naturais Protexidos e da Rede Natura, segundo as Directivas Hábitats (92/43/CEE) e Aves (2009/147/CE) e dos distintos Tratados a nivel internacional (RAMSAR, Berna…) e Catálogos de Especies Ameazadas da UICN, estatal e autonómico.

As alegacións entregadas estaban baseadas nos seguintes puntos:

• O Plan Forestal de Galiza (PFG), aprobado no ano 1992, fracasou na ordenación da foresta como recurso e na realidade significou o espallamento sen control dos monocultivos, en especial do eucalipto e na franxa litoral, ao duplicar este na actualidade a superficie de 245.000 has. que tiña oficialmente prevista até o ano 2032. A súa 1ª revisión, dentro dun marcado carácter produtivo e forestalista, pretende agora consolidar esa superficie de máis de 500.000 has. de eucalipto, suma de masas puras e mixtas, e mesmo ampliala con 25.000 has. coa especie E. nitens, pregándose unha vez máis aos intereses económicos impostos polas grandes empresas do sector madeireiro, pasteiro e enerxético, en especial de ENCE e as súas filiais, por riba dunha planificación verdadeiramente sustentable e respetuosa co medio.
• Esta 1ª revisión do PFG ignora que os monocultivos forestais, en especial os de eucalipto, como especie alóctona, invasora e pirófita, e, por engadido, a súa plantación ou espallamento de xeito incontrolado, son un verdadeiro perigo para o medio natural e a biodiversidade. Feito desgraciadamente constatado nos nosos montes desde que na década dos anos sesenta do século pasado, e, co anterior réxime franquista, se instalara a fábrica pasteira de papel na ría de Pontevedra. É dabondo coñecido o relevante impacto dos monocultivos forestais e en especial de eucalipto, que vai desde a uniformización da paisaxe até o empobrecemento do solo, a merma hídrica e a propia perda de biodiversidade, ao que se lle engade as condicións favorables da súa biomasa para a propagación dos lumes forestais.
  Os lumes forestais propagados polas especies pirófitas ademais de incrementar considerablemente o empobrecemento do solo, fanno máis permeable á influencia das chuvias torrenciais e sedimentan e contaminan coas súas cinsas as augas fluviais e por derivación as mariñas das rías. A utilización de herbicidas para o control da vexetación e o de pesticidas para o control das plagas dos monocultivos son outros dos seus impactos negativos ao igual que a mecanización e utilización de maquinaria pesada coa apertura xeralizada de pistas de acceso, afectando o solo, a capa vexetal e mesmo o patrimonio cultural e arqueolóxico.
• O suposto efecto contra os lumes de ter os monocultivos mantidos coa silvicultura, como demanda o sector madeireiro e que vai perfectamente en sintonía con esta 1º revisión do PFG, desmóntase salientando que o clima é moi diverso en Galiza. No Sur, por exemplo, ten unha marcada tendencia á aridez estival, que agora se ve notablemente incrementada pola influencia do quecemento e da mudanza climática. A presenza, a grande escala, de especies pirófitas e inflamables, como eucaliptos e piñeiros, sempre vai ser unha fonte de elevado risco de propagación diante de vagas de lumes, sexan por causa humana ou natural, son cada vez máis intensas e virulentas. En especial cando se xunta a mestura de fortes ventos, altas temperaturas e biomasa propensa a arder como combustible, como sucedeu en agosto de 2006 ou en outubro de 2017.
  Esta 1ª revisión do PFG, aparte de non ter en conta a relevante influencia de eucaliptais e piñeirais na propagación dos lumes e de reducir por conseguinte a súa presenza nos nosos montes como prevención, segue ancorado na estratexia dos medios de extinción que, como pasou nas sucesivas vagas de lumes, comprobouse que non foron quen de solucionar o problema, alén doutras problemáticas colaterais como a privatización dos medios, a prevalencia dos aereos, as carencias de material e recursos humanos ou a falta de coordinación dos últimos anos.
• O suposto beneficio destas plantacións forestais como sumidoiros de CO2 na atmosfera, e que esta 1ª revisión do PFG dá a entender como un potencial para a foresta dos montes galegos, queda moi comprometido pola perda de CO2 a costa do reducido espazo de tempo dos turnos de corta nas especies de rápido crecemento como son os eucaliptos e os piñeiros; pola erosión do solo, como sumidoiro á parte de CO2, nas labouras mecanizadas da plantación e das cortas; pola contribución ao incremento do propio CO2 a costa da propagación dos lumes ao ser boa parte dos monocultivos con especies moi inflamables -piñeiros- ou pirófitas -eucaliptos-; e polo gasto enerxético e con combustibles fósiles pola sistemática utilización de material mecanizado e motorizado, que ademais, aumenta coa exportación do produto forestal a medias e longas distancias, o que incrementa a súa pegada ecolóxica a nivel planetario
• A defensa recurrente que fai en Galiza o lobbie madeireiro-pasteiro-enerxético dos miles de postos directos e indirectos a costa do sector da madeira, vese por outro lado comprometida pola precariedade de economía á que está a ser sometida a maioría da poboación galega propietaria de parcelas forestais que, de xeito subsidiario ou conveniado, ten que negociar cos vaivéns dos prezos e moitas veces á baixa que impoñen as grandes empresas do sector no mercado global. A isto se lle suma o abandono xa secular e a falta de incentivos ao rural, en terras que anteriormente e na súa maioría eran traballadas a nivel agroforestal ou de xeito pecuario, cun marcado carácter minifundista e a singularidade do dereito xermánico do monte comunal.
  A única alternativa que oferta esta 1ª revisión do PFG é a cesión case en exclusiva da xestión forestal dos montes a empresas privadas do sector a través de axudas e bonificacións fiscais, co que as iniciativas locais ou comunais, que ademais non teñen que pasar unicamente polo sector da madeira, quedan abocadas a unha paulatina desaparición, co que iso implica de prexuízo para a propiedade e as comunidades locais, cada vez máis dependentes do capital privado e do fluctuante e discriminatorio mercado global da madeira. Este, ademais, está baseado na súa maioría na súa transformación e a grande escala para pasta de papel, incineración de biomasa para produción de electricidade ou para a exportación, modelos na súa maioría insustentables polo seu grande impacto e pegada ecolóxica a nivel ambiental e enerxético.
• Galiza non pasa dun 12% do seu territorio ambientalmente protexido, o máis baixo de todo o Estado malia que é a terceira Comunidade Autónoma con máis hábitats de interese comunitario a nivel estatal. Fragas, carballeiras, bosques de ribeira e xa non digamos espazos naturais non arborados como a matogueira ou as brañas, con hábitats e fauna e flora salvaxe de interese, teñen sucumbido nas últimas décadas baixo dos monocultivos forestais e das perniciosas metodoloxías que moitas veces iso supón para o propio medio natural a protexer (deforestación, roturado dos terreos, plantación artificializada e con especies arbóreas alóctonas e invasoras, utilización de produtos biocidas,…). Nesta 1ª revisión do PFG limítase practicamente a dicir que a maioría da superficie forestal protexida existente xa está recollida nese ao redor do 12% do territorio acollido na actualidade dentro da Rede Galega de Espazos Naturais Protexidos e na Rede Natura -na península do Morrazo non supera o 5 % do seu territorio terrestre malia ter unha media de hábitats semellante ou mesmo superior á galega sumando montanos, ribeireños e costeiros, e, por engadido, o conxunto de masas de carballeira caducifolia máis importante das Rías Baixas- sen ter en consideración a súa necesaria ampliación.

Roteiro pola protección do monte Formigoso e das ribeiras dos regos da Fraga e Neibó

A Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo organiza o domingo 21 de outubro un roteiro para dar a coñecer a importancia natural, paisaxística e cultural da contorna natural do Monte Formigoso e das ribeiras do nacemento dos regos da Fraga e Neibó, catalogada como solo rústico de especial protección de espazos naturais nas parroquias de Moaña e Meira (Moaña), e Santo Tomé de Piñeiro (Marín), dentro do espazo natural dos Montes do Morrazo, segundo as antigas Normas Subsidarias de Planeamento da provincia de Pontevedra.

O roteiro, segundo deste outono, será circular e sairá ás 10 da mañá desde as instalacións do camping municipal do Beque (Moaña), para chegar ás 14 horas ao mesmo lugar (aquí)

O percorrido transcorrerá por camiños e corredoiras, recollendo partes do sendeiro municipal de curto percorrido do rego da Fraga e do GR-59 do Sendeiro Ecolóxico do Morrazo, polos lugares de Regadantes, Cruz da Maceira, Pouso da Maceira, Monte Formigoso, Outeiro do Gorgullo, Chan de Gagán, Os Lagucheiros, Marco de Gagán, Monte Sobreira, Pouso da Maceira e O Beque.

Para se achegar ao punto de saída, hai que acceder pola estrada EP-1102, á que se accede pola estrada PO-313 á altura do miradoiro da Fraga se se vén desde Marín, e desde a estrada PO-551 á altura dos semáforos de Meira, se se vén desde Moaña. O enlace final está collendo o desvío, en subida, preto da Taberna A de Lino.

Recomendamos que de se achegar en vehículo privado, por ética e polas limitacións do aparcamento, as persoas que asistan utilicen a capacidade máxima do seu vehículo, compartíndoo con outras persoas. Recomendamos tamén traer roupa e calzado de trote axeitados para a época outonal.

• Os lugares de maior interese que visitaremos son:O Monte Formigoso. Un monte con forma ovalada que forma parte dun horst, ou elevación do terreo granítico do terciario, cunha altura máxima de 549 metros sobre o nivel do mar. O Formigoso está situado nunha posición central na península do Morrazo – entre o Faro de Domaio, Coto do Home, Serra Domego e os altos de Outeiro da Carballosa e Outeiro de Campolongo- e acolle a conca do nacemento dos regos da Fraga, Maceiras e Neibó, estes dous últimos afluentes á súa vez do rego Loira. Todo isto converte o Formigoso nunha área de grande valor paisaxístico e ambiental.
  Na actualidade está cuberto por unha densa masa arbórea, onde é salientable a repoboación forestal con piñeiro do país mesturado coa presenza climácica do carballo e outras especies arbustivas como a pereira brava, carrascas e carrascos, o sanguiño ou a xilbarbeira xunto coa vexetación pioneira na rocha silícea con fentos, liques e brións.
• As ribeiras do nacemento do rego da Fraga e do Neibó, que acollen carballeiras termófilas da asociación fitosociolóxica Rusco aculeati-Quercetum roboris subasociación Quercetosum suberis, pertencente a nivel europeo ao hábitat de interese comunitario de carballeiras galaico-portuguesas; os hábitats naturais prioritarios de bosques aluviais da Europa atemperada,breixeiras húmidas atlánticas e chans higroturbosos de tubeiras altas ácidas. Ademais do importante mosaico de carballeiras, cómpre salientar, dentro da etapa serial da sucesión ecolóxica, a grande presenza do bidueiro, que chega a formar biduídos e con exemplares de grande envergadura, e da pereira brava que, en Chan de Gagán, e de xeito arbóreo, chega tamén a formar unha pequena pereda con varios dos exemplares de maior envergadura do Morrazo. Tamén ten moita importancia, tanto cualitativa como cuantitativa, a fauna e flora salvaxe existente con varias especies endémicas e vulnerables ou en perigo de extinción.
• As plantacións con especies frondosas autóctonas -castiñeiros, bidueiros, freixos e cerdeiras- realizadas nas últimas décadas polas comunidades de montes de Moaña, Meira e Piñeiro no Gagán.
• As mámoas megalíticas de Chan de Gagán e de Lagucheiros, cos restos arqueolóxicos dos seus dólmenes funerarios, vestixio da presenza humana por esta zona hai máis de 5.000 anos, e que hai unha década chegaron a formar parte do, ao final inacabado, proxecto de valorización ambiental e cultural da Rota das Mámoas do Morrazo.
• O petróglifo de Outeiro do Gorgullo, no Monte Formigoso, con gravados prehistóricos da Idade do Bronce, coa tipoloxía de coviñas e círculos concéntricos con apéndices. Este petroglifo é un dos petróglifos situados a maior altura da península do Morrazo.
• O petróglifo de novo descubrimento de Lagucheiros, preto das dúas mámoas do mesmo nome, cunhas monumentais coviñas e de adscripción cultural indeterminada.
• Os restos arqueolóxicos dos muros e edificacións entre o Chan de Gagán e Lagucheiros do que foi o Casal de Gagao, de orixe medieval, e aforado como granxa aos monxes do mosteiro de Melón, que, no século XIV, chegaban até aquí coas súas rentas a través da xurisdición da freguesía de Domaio.
• A casa forestal situada en Lagucheiros, na actualidade propiedade da comunidade de montes de Piñeiro, foi residencia no pasado a residencia da gardería forestal, da mesma época das campañas de repoboación forestal realizadas pola Deputación de Pontevedra nos montes do Morrazo nos inicios do século XX.
• As corredoiras empedradas, os marcos de delimitación de parroquias ou concellos – como o Marco de Gagán entre Marín e Moaña-, os muros de pedra dun grande valor civil e etnográfico que existen pola ribeira do rego da Fraga até o Gagán. O seu conxunto constitúe un símbolo do pasado secular, desde o Medievo até a Idade Moderna e Contemporánea, vencellado coas actividades tradicionais extractivas, agroforestais e pecuarias, onde aínda se conservan as fondas marcas deixadas na pedra do pavimento polo paso intensivo dos carros de tracción animal.
• O monólito de Cruz da Maceira, no concello de Marín, que lembra as persoas paseadas e asesinadas no lugar no ano 1936, tras o golpe de estado militar franquista.

As principais afeccións nas últimas décadas para a contorna natural do Monte Formigoso e das ribeiras do nacemento dos regos da Fraga e Neibó, foron os monocultivos forestais, a eucaliptización, a invasión das acacias e doutras especies invasoras e exóticas; as verteduras sen control de terras, lixo e entullos e o abandono do seu patrimonio cultural, arqueolóxico e etnográfico.

As ameazas no futuro son:

• O proxecto urbanístico da construción do parque empresarial da Cruz da Maceira que a Xunta de Galiza incluiu, a nivel supramunicipal, no Plan Sectorial de Ordenación de Áreas Empresariais de Galiza que afecta a unha superficie de 283.200 m² dentro da conca de nacemento do rego da Fraga, con dous cursos fluviais, as súas ribeiras con carballeira, brañas e bosque aluvial, plantacións de frondosas autóctonas, o sendeiro municipal da Fraga e patrimonio civil e etnográfico, entre os lugares de Regadantes, Cruz da Maceira e Pouso da Maceira.
• O proxecto do parque eólico de Pedras Negras, integrado tamén pola Xunta a nivel supramunicipal dentro do concurso eólico aprobado na Resolución do 20 de decembro de 2010 ao abeiro da Orde do 29 de marzo de 2010 para a asignación de 2325 MW de potencia na modalidade de novos parques eólicos en Galicia a través da Área de Desenvolvemento Eólica do Morrazo (ADE), cunha superficie de 1725,11 has., ubicada plenamente dentro do espazo natural dos Montes do Morrazo, coa instalación de 14 aeroxeradores, 17.302 metros lineais de viais entre os de acceso e interiores, 15.702 metros de gabias para instalación de cableado eléctrico e de comunicacións, e unha subestación eléctrica, e que na área do percorrido deste roteiro afecta directamente a contorna do Monte Formigoso e Lagucheiros con senllos aeroxeradores de 119 metros de altura de fuste e de 112 de diámetro de rotor, desterros para explanadas e plataforma de montaxe cunhas dimensións mínimas de 40×60 m. e unhas afeccións de 70×92 m., e viais de acceso dun mínimo de 6 m. de anchura, boa parte deles de nova construción.
• O proxecto de investigación mineira para extracción industrial de granito ornamental que, a nome de Miñán, a Xunta de Galiza a nivel supramunicipal saca a concurso cada 10 anos, dentro dos terreos francos resultantes da declaración de caducidade de dereitos mineiros correspondentes á provincia de Pontevedra, e que afecta dentro das súas cuadrículas mineiras a meirande parte do Monte Gagán até o Faro de Domaio.

A Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo alegou en febreiro de 2013 que se se declarara a non viabilidade ambiental do parque eólico de Pedras Negras, a suspensión da súa tramitación, deixando sen valor nin efecto toda a tramitación realizada ata daquela, obrigando o promotor (Enel Green Power España) a renunciar á implantación deste proxecto de xeración de enerxía eléctrica e a declaración por parte do goberno da Xunta de Galiza da “prevalencia dos valores e do interese social e público do monte veciñal en man común” baseado no disposto na lei 13/1989 que regula os montes veciñais das comunidades de montes afectadas polo proxecto.

Así mesmo solicitoulle unha nova planificación eólica galega que, baseada no principio do decrecemento e o aforro e eficiencia enerxéticas, contemple a repotenciación en parques eólicos xa construídos co complemento da potenciación da enerxía solar fóra de espazos naturais e protexidos a través da autosuficiencia, libre de monopolios empresariais e na proximidade dos núcleos de poboación.

En xuño de 2013 a Plataforma fixo uns comentarios ao Documento de Inicio do procedemento de Avaliación Ambiental Estratéxica do Plan Sectorial de Actividades Extractivas de Galiza nos que lle solicitaba á Xunta de Galiza que mentras non exista esa planificación se paralice a tramitación de novas concesións mineiras e se deixen sen efecto os concursos públicos de permisos de investigación convocados e que se elabore outra planificación baseada nos principios do decrecemento, da proximidade, da reutilización e reciclaxe de materia prima, o uso racional dos recursos existentes fóra de espazos naturais protexidos e por protexer, por exemplo, a totalidade dos integrados no Rexistro Xeral de Espazos Naturais de Galiza creado polo Decreto 82/1989, entre eles os espazos naturais dos Montes do Morrazo e o Carballal de Coiro na península do Morrazo.

En Marzo de 2012 a Plataforma alegou e solicitoulle á Xunta de Galiza a retirada do parque empresarial da Cruz da Maceira, integrado dentro do parque empresarial Marín-Moaña no Plan Sectorial de Ordenación de Áreas Empresariais de Galiza (PSOAEG), dadas as graves e irreversiblesafeccións a terreos con grandes desniveis ao redor dos 400 metros de altitude sobre o nivel do mar, dentro de solo rústico de especial protección de espazos naturais, sendeiros ecolóxicos e sinalizadose áreas de interese ecolóxico con bosque autóctono e de ribeira no nacemento do río da Fraga, lonxanía dos principais núcleos de poboación e infraestruturas viarias e afección da estrada PO-313 Marín-Moaña ao seu paso por varios núcleos rurais, entre outros e amplos motivos. Así mesmo, solicitámoslle que fronte ao criterio do 30% da demanda mínima para desenvolver un polígono, se teña en consideración o deber de encher os polígonos existentes. En decembro de 2017 a Plataforma volveu alegar ao proxecto deste parque na súa modificación dentro do Plan Sectorial de Ordenación de Áreas Empresariais na Comunidade Autónoma de Galiza (PSOAEG e solicitou o informe desfavorábel e a retirada da modificación puntual proposta para o parque empresarial Moaña (Moaña) no dito PSOAEG xa que, malia a redución proposta en superficie para o dito parque até os 283.200 m²actuais, as afeccións seguen a ser basicamente as mesmas.

Por considerármolos uns espazos de alta importancia ambiental e corredor ecolóxico, a Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo solicitoulle en marzo do 2012 á Xunta de Galiza a ampliación da Rede Natura a un novo Lugar de Importancia Comunitaria (LIC) a nome de Carballeiras e Montes do Morrazo, que recollese os espazos naturais dos Montes do Morrazo e Carballal de Coiro, segundo as antigas Normas Subsidiarias de Planeamento da provincia de Pontevedra, máis outros ampliables.

En abril de 2016 a Plataforma solicitoulle á Xunta de Galiza que incluira os espazos naturais dos Montes do Morrazo e Carballal de Coiro como Áreas de Especial Importancia Paisaxística (AEIP) e de Lugar de Especial Interese Paisaxístico (LEIP) para o alto do Monte Formigoso, dentro do Catálogo das Paisaxes de Galiza.

Roteiro pola protección das ribeiras do rego das Gorgadas

A Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo organiza o domingo 23 de setembro un roteiro para dar a coñecer a importancia natural, paisaxística e cultural das ribeiras do rego das Gorgadas, catalogadas como solo rústico de especial protección de augas na parroquia de Ardán, no concello de Marín.

O roteiro, primeiro deste outono, será circular e sairá ás 10 da mañá do adro do Igrexario de Ardán (aquí), para chegar ás 14 horas ao mesmo lugar.

O percorrido transcorrerá por camiños, corredoiras e viais rurais polos lugares de Igrexario, Xuncal, A Gaiba, Cruz de Rolán, Pedra da Pousa, Forno das Arcas, A Mingarella, Cadeliñas, Cruz de Rolán, Os Picotes, Igrexario.

Para se achegar ao punto de saída, hai que acceder pola estrada PO-551 e subir finalmente ao Igrexario á altura do lugar da Teoira.

Recomendamos que de se achegar en vehículo privado, por ética e polas limitacións do aparcamento, as persoas que asistan utilicen a capacidade máxima do seu vehículo, compartíndoo con outras persoas. Recomendamos tamén traer roupa e calzado de trote axeitados para a época outonal.

 

Os lugares de maior interese que visitaremos son:

As ribeiras do rego das Gorgadas, tamén chamado da Gaiba, das Gorgas ou da Golvada, segundo o tramo por onde transcorre. Este rego cuxo hidrónimo está relacionado coas valgadas onde se enchoupa a auga, é a parte do rego Loira que atravesa a parroquia de Ardán até a súa unión co rego Neibó no lugar de Soaxe, no que o propio rego fai de límite coa parroquia de Seixo.

Atesoura unhas das carballeiras mellor conservadas do Morrazo, dentro do hábitat de interese comunitario de carballeiras galaico-portuguesas, e asociado ao hábitat natural prioritario de bosques aluviais da Europa atemperada.

No seu bosque de ribeira, ademais do carballo, do ameneiro e do salgueiro, destaca tamén a grande presenza do castiñeiro e do bidueiro, chegando a formar pequenos soutos e biduídos.

Debaixo da masa arbórea existe ademais un excelente sotobosque arbustivo composto por loureiros, pereiras bravas, estripeiros, sanguiños, sabugueiros, xilbarbeiras, silvas, chuchameles, uvas de can e uces que se complementan coa sobresaínte presenza de fentos, brións, liques e fungos e plantas acuáticas, grazas á extraordinaria humidade ambiental.

No seu nacemento, entre Pedra da Pousa e o monte de San Lourenzo, acolle outro hábitat natural prioritario. O das breixeiras húmidas atlánticas, de asociación entre dúas especies de breixos das brañas, a Erica ciliaris e a Erica tetralix.

Este espazo natural, no seu conxunto, acolle unha ampla diversidade de ecosistemas forestais e ribeireños a protexer pola súa importancia biolóxica mais tamén pola súa extrema fraxilidade. E tamén de especies de fauna e flora salvaxe, entre elas algunhas endémicas do noroeste ibérico e tamén vulnerables como a saramaganta (Chioglossa lusitanica) ou o narciso de ribeira, Narcissus cyclaemineus, e mesmo rarezas montanas de ámbito ribeireño a nivel provincial, sen esquecer outras especies así mesmo vulnerables a nivel europeo como a vacaloura (Lucanus cervus) ou, na proximidade, o morcego rateiro forestal de Bechestein (Myotis bechsteinii). Moitas destas especies, tanto de flora como de fauna, fan ademais a función de bioindicadores da cualidade da atmosfera e das augas.

No ámbito cultural destacan os restos prehistóricos do dolmen e mámoa megalíticos de Forno das Arcas, situados no límite da parroquia de Ardán (Marín) coa de Cela (Bueu), na parte alto da ribeira do rego das Gorgadas e no interior dunha das carballeiras asociadas a súa área de ribeira. Por outra banda, nos últimos tempos e no lugar de Xuncal, estanse descubrindo algunhas pedras con gravados en forma de coviñas de orixe incerta.

 

Cómpre salientar tamén a presenza de ao redor dunha ducia de muíños hidráulicos do século XVIII, cos seus cubos, canles e tornos de condución e distribución de augas procedentes do rego e mesmo tamén para o regadío. Tamén a de antigas corredoiras de conexión entre os varios lugares da parroquia e que atravesan a propia ribeira do rego das Gorgadas desde o Igrexario pola Gaiba até Pastoriza entre antigos muros de pedra.

Destacan tamén os núcleos de Xuncal, Os Picotes ou Igrexario, coa súa igrexa barroca, tamén con orixe no século XVIII, construída enriba dun templo anterior románico, ou a Cruz de Rolán, situada nunha antiga encrucillada preto de Pastoriza. Unha parroquia de eminente estrutura rural e actividade agropecuaria, cun vencello directo e necesario desde tempos remotos coas augas e o aporte de nutrientes do rego das Gorgadas e con excelentes panorámicas das valgadas que o conforman, que baixan desde a impoñente área de monte baixo de Outeiro de Campolongo até a ría de Pontevedra.

As principais afeccións nas últimas décadas para as ribeiras do rego das Gorgadas foron os monocultivos forestais, a eucaliptización, a invasión da acacia e a falsa acacia, as verteduras sen control de augas residuais, de terras, lixo e entullos, o abandono do seu patrimonio cultural e etnográfico e a construción da variante de Marín.

 

As principais ameazas de cara ao futuro para este espazo son a ampliación da variante de Marín no seu tramo baixo e o proxecto do parque empresarial de Marín en Pastoriza que afectaría o seu nacemento.

As ribeiras do rego das Gorgadas son un espazo natural que, dados os seus importantes valores paisaxísticos, ambientais e culturais e como corredor ecolóxico con nacemento no espazo natural dos Montes do Morrazo e desembocadura a través do areeiro dunar de Loira na ría de Pontevedra, debería estar catalogado no futuro como un Espazo Natural de Interese Local (ENIL) xunto coas ribeiras do Neibó, Maceiras e Cachadiñas, como ribeiras do Loira, e proceder a súa recuperación e valorización no concello de Marín.

O Morrazo precisa espazos naturais protexidos

Ribeira do río da Fraga (Montes do Morrazo)

Diante da desprotección ambiental levada a cabo pola administración pública no Morrazo nas últimas décadas, primeiro coa reducida superficie integrada no seu momento na Rede Natura e recentemente coa desparición dos espazos naturais contemplados nas Normas Complementarias e Subsidiarias de Planeamento provinciais, a Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo quere manifestar que, polo contrario, a comarca necesita a curto e medio prazo unha protección real e ambiental dos seus espazos naturais máis significativos e a consecución dunha rede de corredores ecolóxicos protexidos que evite a súa continuada degradación por causas de índole urbanística, forestal e humana e o seu aillamento desde as áreas máis interiores e montanas da península morracense, ao seu enlace coa extensa rede fluvial, e desta coa beira litoral, previa conexión co espazo marítimo no seo das rías.

Para isto necesita a entrada oficial dentro da Rede Galega de Espazos Naturais Protexidos, a través da ampliación da Rede Natura como así llo solicitou esta Plataforma á Xunta de Galiza en marzo do 2012, coa creación dun novo Lugar de Importancia Comunitaria (LIC) que aunara o ámbito territorial dos espazos naturais dos Montes do Morrazo e do Carballal de Coiro segundo as recén derrogadas NN CC e SS de Planeamento provinciais, máis outros ampliables.

Ao mesmo tempo tamén precisa a creación dos correspondentes Espazos Naturais de Interese Local (ENIL) e Espazos Privados de Interese Natural (EPIN) que complementen a protección autonómica coa local e municipal.

Na actualidade os espazos naturais protexidos existentes no Morrazo son:

• As Zonas de Especial Conservación da Rede Natura de Costa da Vela, onde das 1419 Has. totais de territorio protexido, só ao redor das 580 Has. son terrestres, augas mariñas de transición incluídas (esteiros, marismas e lagoas costeiras), sendo o resto plenamente marítimas. Ou sexa, a parte terrestre só é lixeiramente superior ao 30 %, e a maioría dos cantís, dunares, matogueira costeira, piñeirais e eucaliptais.
• Cabo Udra, onde das 623 Has. totais de territorio protexido, só son terrestres ao redor de 195 Has. sendo o resto tamén marítimo. Ou sexa a parte terrestre non chega ao 32 %, a maioría cantís, praias, matogueira costeira, piñeirais e eucaliptais.
• Enseada de San Simón, das 2.218 Has. totais de territorio protexido, só son terrestres ao redor de 72 Has., sendo o resto, a ampla maioría, marítimo. Ou sexa a parte terrestre non chega ao 3%, e a maioría dela corresponde a bosques húmidos, marisma e eucaliptais.

Se temos en conta que a superficie total da península do Morrazo é de aprox. 17.875 Has. e que a suma da superficie terreste protexida polas ZEC dos espazos naturais protexidos de Costa da Vela, Cabo Udra e Enseada de San Simón son ao redor de 847 Has., a porcentaxe total de territorio ambientalmente protexido na actualidade a través da Rede Natura na península morracense fica nun case anecdótico 4,7%. Moi por debaixo da media galega, que anda sobre o 11,98% do territorio. E moito máis por debaixo da media do Estado, que anda sobre o 27,2 %. Ou o que é o mesmo, ao redor do 95% da península do Morrazo carece de ningunha figura de protección estritamente ambiental agás estreitas franxas do borde litoral, separadas entre elas e sen ningún espazo natural protexido de conexión co interior.

Brañas no nacemento do río dos Ladróns (Montes do Morrazo)

Galiza alberga unha media de 17,4 tipos de hábitats de interese comunitario por cada 100 km2, dos que unha alta proporción son hábitats prioritarios. Esta media é máis do dobre ca do conxunto da península ibérica, que se sitúa en 8,3 hábitats/100 km2. Galiza, e dentro dela O Morrazo, é a terceira comunidade do estado en número total de tipos de hábitats de interese comunitario (só por detrás de Cataluña e Andalucía), que non se corresponde coa precaria protección ambiental actual.

A relación de LIC (hoxe ZEC) en Galiza a través da Rede Natura foi considerada insuficiente pola Comisión Europea (Decisións 2004/813/CEE e 2006/613/CE), quen determinou a necesidade de mellorar, no estado español, a representatividade de determinados tipos de hábitats, dos que Galiza e O Morrazo conta cos tipos prioritarios Queirogais húmidos atlánticos de zonas temperadas de Erica ciliaris e E. tetralix (Nat-2000 4020*); Turbeiras altas activas (Nat-2000 7110*), e Bosques aluviais de Alnus glutinosa e Fraxinus excelsior (Nat-2000 91E0*).

Chan higroturboso e breixeira no Outeiro de Campolongo

A meirande parte destes hábitats prioritarios están situados na conca media e alta dos regos da comarca que, na súa maioría -Lameira, Loira, Trasmil, Riomaior, Miñouva, da Freixa, Caiauga, Barranco do Faro, da Fraga, do Inferno, Bouzós, Bispo e Frade-, están integrados ao longo de máis de 4000 Has. dentro dos espazos naturais dos Montes do Morrazo, Coto Redondo e Carballal de Coiro, segundo as NN CC e SS de Planeamento provinciais que hai pouco deixaron de ter vixencia, ao seren eliminadas do listado de espazos naturais do recén aprobado Plan Básico Autonómico. A estes se lle suman outros de importancia como as ribeiras dos regos Orxas (Aldán-Cangas), Nocedo (Beluso-Bueu) ou o Barranco do Inferno (Cela-Bueu) e o chan higroturboso de breixeira e matogueira de Outeiro de Campolongo e Monte Cernello, entre as parroquias de Ardán e Piñeiro, no concello de Marín.

Carballeira no val do río Bouzós (Carballal de Coiro)

A estes hábitats naturais prioritarios hai que lle engadir o hábitat de interese comunitario de Carballeiras galaico-portuguesas con Quercus robur e Quercus pyrenaica (Nat-2000 9230), que no Morrazo e coa asociación do carballo caducifolio atlántico coa perenne e esclerófila sobreira (Quercus suber), representa o cumio da vexetación climax dentro da sucesión ecolóxica, onde o espazo natural máis representativo é o Carballal de Coiro entre os concellos de Moaña, Cangas e Bueu, que polo val do rego Bouzós enlaza cos montes de Ermelo e o monte da Paralaia.

Sobreiral no Monte das Barreiras (Coto Redondo)

O conxunto de masas de carballeira vai máis alá das antigas delimitacións deste espazo, formando un mosaico ou teselas de bosque autóctono que se espalla con certa continuidade polos montes de Meiro e Cela (Bueu) até o val do rego das Gorgadas e Pastoriza, en Ardán e do rego Maceiras por Allariz, en Piñeiro (Marín), e conecta ao mesmo tempo coa parte media e alta do rego da Fraga, do rego Neibó en Chan de Gagán, do rego do Portiño, no monte das Barreiras e do rego da Cova ate o monte das Cavadas, adentrándose e formando ao mesmo tempo un corredor polos espazos naturais dos Montes do Morrazo e Coto Redondo, entre os concellos de Moaña, Marín e Vilaboa.

Todo este conxunto pasa por ter a importancia engadida de representar as masas de carballeira salvaxe de ámbito bioxeográfico atlántico de maior extensión das Rías Baixas.

Breixeira seca no alto do Monte Pornedo (Montes do Morrazo)

Por outra banda, están tamén os hábitats de interese comunitario de breixeiras secas europeas (Nat-2000 4030), os rochedais silíceos con vexetación pioneira do Sedo Scleranthion ou do Sedo albi-Veronicion dillenii (Nat-2000 8230) e as pendentes rochosas silíceas con vexetación casmofítica (Nat-2000 8020), espazos abertos con rochedais e matogueira de grande valor paisaxístico e ambiental, cunha grande e específica biodiversidade, que se reparten por boa parte da xeografía morracense e, xa que logo, polos espazos naturais protexidos polas antigas NN CC e SS de Planeamento provinciais.

Na actualidade só se albiscan pequenas propostas de protección como son a presentada ao Concello de Cangas do ENIL Punta Balea-As Barreiras-Santa Marta polo Grupo de Anelamento Anduriña en asociación coa Comunidade de Montes de Darbo. Unha proposta costeira moi interesante que cómpre apoiar,  mais insuficiente, pois non deixa de ser unha pequena parte do espazo natural Barra-Cabo Home, segundo as derrogadas NN CC e SS de Planeamento provinciais, que xa no seu momento sufriu unha considerable redución da súa superficie protexida coa creación do LIC Costa da Vela.

Por outra banda, está a proposta dun hipotético ENIL que estaría promovido polo Concello de Marín para a contorna da Lagoa de Castiñeiras. Unha proposta, ao noso entender, incorrecta, xa que ese lugar que forma parte do espazo natural de Coto Redondo, solapado á súa vez dentro do dos Montes do Morrazo segundo as NN CC e SS de Planeamento provinciais, non se distingue precisamente polos seus valores naturais, senón polos botánicos como parque forestal creado pola man humana e con especies dos cinco continentes, cun interese recreativo máis que o ambientalmente dito. Por outra parte, non deixa de ser unha tapadeira que esconde a recente descatalogación de Montes do Morrazo e Coto Redondo, onde desaparecen máis de 3000 Has. de terreo protexido, para deixalo ao final en menos de 100, concentradas ao redor da lagoa e nas condicións citadas.

Houbo dúas propostas máis de ENIL presentadas por esta Plataforma ao Concello de Cangas en xullo e agosto do 2015 para os Montes do Hio e a Serra da Madalena, mais quedaron aparcadas ao pretender o concello levalas a pleno sen previa consulta ás partes implicadas.

A Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo xunto con outros colectivos e organizacións galegas suxeriulle xa varias veces á Xunta de Galiza a necesidade de ampliación da Rede Natura, considerando que, dado o valor ambiental do territorio galego, a superficie dos espazos naturais protexidos en Galiza debería superar incluso a media estatal, e acadar polo menos un terzo (33,33 %) da súa superficie terrestre continental e outro tanto aproximado na marítima. O Morrazo desde logo non é menos se se quere ir cara a unha verdadeira sostibilidade con respecto ao medio e por engadido deste como recurso, debidamente ordenado e zonificado.