A PDMM apoia a marcha contra Ence

A Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo apoia un ano máis a Marcha contra Celulosas e a presenza do complexo ENCE-ELNOSA na ría de Pontevedra, convocada pola Asociación pola Defensa da Ría para este sábado 16 de xuño ás 19:30 h. desde as alamedas de Marín e Pontevedra.

Alén dos evidentes efectos negativos que supón a presenza do complexo papeleiro desde hai medio século para o medio natural no lugar que ocupa na ría– ocupación do dominio público marítimo terrestre, da ribeira do mar e contaminación atmosférica, hídrica e mariña-, hai ter en conta tamén como a presenza do complexo tamén afectou os nosos montes, co monocultivo de eucalipto, estreita e directamente ligado coa fabricación da pasta de papel, o que causa a perda de biodiversidade, alteración dos solos, merma hídrica, propagación dos lumes e uniformización e empobrecemento da paisaxe.

Tal e como vimos denunciando desde esta plataforma nos últimos anos, na actualidade, Ence pretende ampliar e consolidar o complexo coa instalación dunha macroplanta de incineración de biomasa de 40 MW de potencia para xerar electricidade. Unha instalación que suporía unha nova e grave agresión ambiental e paisaxística e a consolidación da actividade industrial neste encrave da ría máis ao mesmo tempo do modelo forestal existente até a actualidade nos nosos montes.

Esta nova ameaza sería unha espada de Damocles para a xestión dos nosos montes, xa que pola envergadura e capacidade de tratamento, esta macroplanta estaría ligada á ampliación e expansión polo territorio galego de máis plantacións de eucalipto e mesmo outras especies alóctonas e invasoras, porque é evidente que non vivirá só do resto das cortas, alterando aínda máis, xa que logo, as condicións ambientais e socioeconómicas da comarca de Pontevedra, Marín e contorna morracense na proximidade .

Por outra banda hai que salientar as intencións da revisión actual do plan forestal de Galiza, onde o goberno autonómico do PP deixou unha vez máis a política de ordenación e xestión das masas forestais na man dos intereses do grande lobbie empresarial madeireiro, pasteiro e enerxético que, con ENCE a súa cabeza, pretende así mesmo e en consonancia, consolidar e mesmo ampliar a superficie adicada ao eucaliptal en Galiza.

A cobiza deste lobbie empresarial e forestalista non ten límites e alén de se aproveitar da lacra dos lumes que cada asolan, con maior ou menor virulencia, o territorio galego, tentar vendernos á poboación de xeito oportunista e demagogo as bondades de ter os eucaliptais limpos e coidados, agochando que esta especie ademais de invasora é pirófita, e que o bioclima e a estrutura territorial e socioeconómica non é toda por igual en Galiza.

Por outra parte cómpre non esquecer que xustamente este ano, o 2018, era o ano sinalado, segundo a anterior lei estatal de costas, para que o complexo Ence-Elnosa deixase o seu emprazamento na ría, e que se se mantén é por unha prórroga concedida con nocturnidade e aleivosía polo anterior goberno do PP.

E que, malia agora gobernar a nivel estatal un partido distinto, en principio favorábel ao desmantelamento do complexo da ría, a veciñanza da ría non podemos ficar quedos e quedas e á espera, senón que cómpre mobilizarse para que se derrogue efectivamente a prorroga, se produza a retirada definitiva do complexo industrial da súa ubicación actual e se adopten todas as medidas precisas para a recuperación da marisma, o saneamento integral da ría, a protección e conservación efectiva dos espazos naturais e da súa biodiversidade, e se lexisle en favor da sustentabilidade dos nosos montes, baseado na ordenación efectiva dos seus recursos naturais e forestais e na multifuncionalidade e autosuficiencia dos mesmos, comezando pola substitución progresiva dos monocultivos e do eucalipto por outras especies frondosas autóctonas e a silvicultura.

 

Advertisements

Roteiro pola protección das ribeiras do rego Loira

A Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo organiza o domingo 20 de maio un roteiro para dar a coñecer a importancia natural, paisaxística e cultural das ribeiras do rego Loira, catalogadas como solo rústico de especial protección de augas nas parroquias de Seixo, O Campo e Piñeiro, no concello de Marín.

O roteiro, segundo desta primavera e derradeiro desta temporada, será circular e sairá ás 10 da mañá da Casa da Cultura de Seixo, para chegar ás 14 horas ao mesmo lugar.

O percorrido transcorrerá por camiños, corredoiras, viais rurais e urbanos, coincidindo en tramos co sendeiro municipal do Monte Penizas e co GR-59 do sendeiro ecolóxico do Morrazo, polos lugares de Camiño Vello, Soaxe, rego Loira, A Esperela, Allariz, igrexario de Santo Tomé de Piñeiro, O Coto, O Campo, Camiño da Torre e Casa da Cultura de Seixo.

Para se achegar ao punto de saída, hai que acceder pola estrada PO-551 e á altura do núcleo urbano de Seixo, baixar finalmente pola rúa Ángel Araújo Escribano.

Recomendamos que de se achegar en vehículo privado, por ética e polas limitacións do aparcamento, as persoas que asistan utilicen a capacidade máxima do seu vehículo, compartíndoo con outras persoas. Recomendamos tamén traer roupa e calzado de trote axeitados para a época primaveral.

Os lugares de maior interese que visitaremos son:

O lugar de Soaxe, fitónimo que fai referencia á planta do mesmo nome, onde destaca a presenza de varias edificacións de interese arquitectónico popular e relixioso xunto co lavadoiro á beira do rego Loira, ao seu paso polo lugar.

O rego Loira ten a súa orixe na confluencia de tres regos principais: o rego neibó que nace no monte Gagán; o rego Maceiras que nace na Cruz da Maceira; o rego das Gorgadas no monte de San Lourenzo. Cos seus nacementos dentro do espazo natural dos Montes do Morrazo acolle ademais outros regos de menor entidade como os de Cachadiñas, Cardadeiro, Foxo, Fixón, Gorgullón e do Coto, todos eles exemplos de fitónimos, agrónimos e hidrónimos en referencia directa ou indirectamente coa presenza da auga. O rego Loira que atravesa posteriormente boa parte da zona rústica e agraria do municipio, desemboca finalmente na praia de Loira, razón pola cal, o rego recibe ese nome actualmente. Un orónimo que fai referencia ao abrupto encaixe do rego o terreo na súa parte final cara á ría de Pontevedra.

O Loira é o rego que ten o maior caudal de auga do Morrazo o que lle fai contar cunha extraordinaria biodiversidade. É ademais un hábitat natural prioritario de bosques aluviais da Europa atemperada. A súa densa masa arbórea destaca polos excelentes ameneirais e abeledas, que se complementa coa grande presenza de salgueiros e, en menor medida, de freixos, bidueiros ou álamos negros. Por outra banda, tamén é salientable a grande e cualitativa presenza do carballo e da carballeira.

No seu sotobosque cómpre salientar a presenza de loureiros, estripeiros, pereiras bravas, sabugueiros, xilbarbeiras ou a herba dos pobres. Pola súa extraordinaria humidade ambiental destaca tamén a grande cantidade de fentos, fungos, liques, brións e plantas herbáceas, tanto de ámbito terrestre como acuáticas, con algunhas especies endémicas e vulnerables do noroeste ibérico.

Tamén acubilla unha importante fauna vertebrada e invertebrada terrestre e acuática desde as aves até os mamíferos, réptiles e anfibios e grande cantidade de insectos, con algunhas especies tamén endémicas e vulnerables, agora en plena actividade reprodutiva, de aniñada ou mesmo alimentaria, tras a explosión da floración primaveral.

Ten unha grande importancia etnográfica pola presenza ao seu abeiro de fontes, lavadoiros e pontellas. Mais se hai algo que o fai un lugar especial, son os ao redor de 55 muíños, tanto de cubo como de canle, que se extenden polas súas marxes. Algúns destes muíños son de grande dimensión, con varios pés de moenda e mesmo con formato de vivenda. A estes muíños hai que lle sumar outros 12 na conca do rego das Gorgadas, na parroquia de Ardán. Tamén hai que salientar a presenza de variaspresas e canalizacións para levada da auga e pesqueiras, ao ser o rego, por outra banda, obxecto tradicional de pesca fluvial da troita.

Dada as súas fondas concas, posúe tamén un extraordinario valor paisaxístico, ambiental e agropecuario. As terras do seu arredor conforman un dos mosaicos naturais mellor conservados do Morrazo, onde destacan os prados, o viñedo, as veigas de cultivo e as froiteiras como as cerdeiras, os castiñeiros, as nogueiras, as ameixeiras e en especial as maceiras, onde na parroquia de Piñeiro nas últimas décadas está a realizarse unha laboura de recuperación e valorización das moitas variedades de mazá,incluída unha festa anual de degustación como produto a nivel local . Por outra banda tamén ten importancia a gandeiría, principalmente ovina e caprina xunto coa cabalar.

O núcleo rural e agropecuario de Allariz é unha das zonas con maior visibilidade do val que conforman os regos Maceiras e Neibó, cunhas extraordinarias vistas panorámicas deste val e do espazo natural dos Montes do Morrazo. Desde o monte Formigoso, Coto Redondo, Pedrouzos até o Monte Penizas. Allariz, topónimo de orixe patronímico, conta con bos exemplos de arquitectura popular con vivendas, alpendres, hórreos, fontes,… realizados en pedra e madeira.

A igrexa de Santo Tomé de Piñeiro, de orixe románica entre os séculos XII e XIII, e con engadidos posteriores barrocos e neoclásicos, está asentada enriba dun pequeno asentamento monacal anterior. Recentemente, atopáronse no seu interior unhas pinturas murais ocultas tras o altar do século XV. Situada nun pequeno outeiro e rodeada de zona rural e agropecuaria, posúe unhas excelentes vistas panorámicas da parroquia e do val que conforma a conca do rego Loira, desde Cernello até Seixo, e a ría de Pontevedra.

A pequena igrexa de Santa María do Campo, con orixe tamén nos séculos XII e XIII, e as pinturas murais no seu interior, datadas entre os séculos XV e XVI, pertenceu á Orde de San Xoan de Xerusalén ou de Malta, sendo a súa posesión máis importante e con grande influencia a nivel comarcal no seu momento. A igrexa ten engadidos posteriores de estilo barroco do século XVI e está asentada dentro da zona rural e agropecuaria, en clara referencia a súa orixe toponímica dentro da parroquia máis pequena a nivel municipal.

O Castro de Pidreiras ou das Pedreiras, cun xacemento arqueolóxico datado na Idade do Bronce, situado nun pequeno promontorio fronte á igrexa de Santa María do Campo e lindante co rego Loira, nun espazo rústico de grande valor. Atopáronse uns restos de cerámica castrexa e romana. Á outra beira do rego situase o Pazo da Torre ou Casona de Guimeráns, coa edificación pacega do século XVII á que se lle engade o hórreo, o pombal e o muíño do mesmo nome.

As principais afeccións para as ribeiras do rego Loira nas últimas décadas foron a eucaliptización, os monocultivos forestais, as cortas indiscriminadas de arborado autóctono da ribeira, o espallamento de acacias e outras especies arbóreas e herbaceas alóctonas e invasoras, a construción da variante VG-4.4 de Marín, o urbanismo sen control dentro da zona de servidume e do dominio público hidráulico, torretas e cableado eléctrico aéreo, as verteduras de terras e de lixo, as verteduras de augas residuais sen depurar, a utilización de produtos agrotóxicos e o abandono e degradación do patrimonio cultural e etnográfico.

As principais ameazas no futuro son os proxectos do parque eólico de Pedras Negras, dos parques empresariais da Cruz da Maceira e da Pastoriza e o proxecto de investigación mineira de Miñán, que afectan as distintas concas de nacemento do rego Loira. As presións políticas e mediáticas a nivel puntual cara ao intento de desdobramento da variante de Marín, con afección no curso medio do rego, e a persistencia no abandono e degradación do patrimonio cultural e etnográfico.

Para a Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo as ribeiras do rego Loira, pola súa importancia ambiental e onde ao hábitat natural prioritario de bosques aluviais da Europa atemperada se lle engade o de breixeiras húmidas atlánticas nos seus nacementos, deberían ter a catalogación de Espazo Natural de Interese Local (ENIL) ou no seu defecto de Espazo Privado de Interese Natural (EPIN), potenciando e conservando ao mesmo tempo a nivel paisaxístico, ambiental e socioeconómico as áreas circundantes agropecuarias para o que ademais e, en conxunto, se fai necesaria a correspondente recuperación e valorización dos seus valores ambientais, culturais e etnográficos.

 

A PDMM rexeita a planta de biomasa de Ence e esixe a catalogación do eucalipto como especie invasora

A Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo quere facer público o seu rexeitamento ao proxecto de (macro)planta de incineración de biomasa de 40 MW que a empresa ENCE pretende instalar na ría de Pontevedra, dentro dos terreos gañados ao mar e en zona inundable fronte á parroquia de Lourizán.

Este rexeitamento súmase ao da presenza actual da planta de fabricación de pasta de papel no mesmo lugar onde, para a Plataforma, só cabe a única alternativa da retirada da actividade industrial da zona e o proceso de recuperación paulatina da ribeira do mar aterrada hai máis de 50 anos, en beneficio da paisaxe, do medio mariño e dos seus recursos naturais.

A Plataforma, por outra banda, esixe a catalogación do eucalipto como especie invasora, tal e como lle recomendou recentemente o Comité Científico de Flora e Fauna Silvestres ao Ministerio de Agricultura, Pesca e Medio Ambiente. E, xa que logo, esixe que se proceda a súa erradicación inmediata e progresiva dos nosos montes.

Cómpre ter en conta que a superficie ocupada por esta especie implicou a drástica alteración do solo, hídrica e grande perda de biodiversidade, ademais do seu efecto propagador dos lumes e ao mesmo tempo colonizador do medio, feitos corroborados polo ditame dese Comité Científico que, por outra parte, non deixa de ser un segredo a voces desde hai moito tempo.

Para a Plataforma o carácter invasor do eucalipto no territorio galego non o é só polas súas condicións naturais e biolóxicas ou a través dos lumes, senón tamén polo exceso de monocultivos levados a cabo en Galiza nas últimas décadas. De tal xeito que a superficie plantada con esta especie duplicou xa a superficie planificada ata o ano 2035 no plan forestal autonómico aprobado en 1992. Concretamente superou xa as 400.000 Has..

Temos que salientar que, do ao redor do 18% da superfície ocupada polo eucalipto en Galiza, a súa maior parte está na franxa costeira, onde esta especie -na súa maioría Eucalyptus globulus- xunto cos monocultivos de piñeiro, supera o 75 % do territorio arborado existente, feito que desgraciadamente podemos observar outeando sen máis para os montes da península do Morrazo.

Nos últimos anos estamos ademais a lamentar a perda progresiva da reducida superficie de arborado autóctono e a ocupación de espazos abertos de matogueira e brañas de grande valor por causa dunha xestión forestalista e produtivista con especies alóctonas e de rápido crecemento, no que as plantacións e o espallamento pirófito do eucalipto tivo boa parte da responsabilidade.

Esta invasión, inducida polas políticas levadas a cabo pola propia Xunta de Galiza, subvencionando primeiro as plantacións e mirando despois para o outro lado diante dos intereses da patronal madeireira e da fábrica pasteira de papel de ENCE, foi a principal causa da situación na que estamos na actualidade. Unha situación que é necesario modificar canto antes polo ben dos nosos montes, da paisaxe, do medio natural e dos moitos recursos que, dentro da biodiversidade, nos pode ofrecer -paisaxísticos, ambientais, científicos, recreativos, culturais, agroforestais, gandeiros, bioenerxéticos, apícolas, froiteiros, micolóxicos, mediciñais,…- e que van moito máis alá do monopolio da madeira de eucalipto para a fabricación de pasta de papel ou da futurible xeración de enerxía a través da queima industrial da biomasa forestal.

Para a Plataforma o eucalipto non é unha especie clave para o desenvolvemento do rural, senón o símbolo de todo o contrario. O símbolo do seu abandono tras séculos de traballo das terras e de autoxestión dos recursos, e o cambio que significou hai xa medio século a construción da fábrica de pasta de papel na ría de Pontevedra imposta polo estado, desde o anterior réxime ditatorial até a actualidade, en connivencia cos altos poderes económicos.

Desde aquela a triste realidade é que a xestión de boa parte dos nosos montes caeu no máis absoluto abandono, as parcelas que se están a xestionar pasaron case en exclusiva ao monocultivo de eucalipto, e a súa propiedade a ser mera subsidiaria dos intereses comerciais das empresas madeireiras e principalmente de ENCE, cos seus vaivéns de prezos segundo o mercado.

A Plataforma, por outra banda, rexeita que os cazadores colaboren nos labores de loita e vixianza contra os incendios forestais xa que no fondo non deixa de ser un intento de lavado de cara a este sector e, por outra banda, é até contraproducente por canto algúns dos lumes chegan a ser intencionados precisamente por causas cinexéticas. Polo tanto consideramos que antes de utilizar cazadores, sería máis ético que se lle facilitara ese labor a persoal voluntario non armado, de confianza e que ademais controle a fisonomía dos montes.

Mais, por riba de todo, non podemos esquecer que para isto está o servizo propio de vixianza e o persoal das axencias forestal e medioambiental da administración pública, do seu labor como autoridades na materia, e das brigadas e reténs de extinción, onde cómpre desestacionalizar e mellorar os recursos humanos e materiais, para que non volva a suceder o da vaga de lumes de outubro do ano pasado, no que a poboación civil tivo que actuar pola súa propia conta e con medios totalmente precarios, arriscando mesmo as súas vidas.

Porén, para a Plataforma, a mellor forma de loitar contra os lumes é coa prevención, a limpeza e a silvicultura dos nosos montes, precisamente a que non está a facilitar nin a levar a cabo a Xunta de Galiza, máis preocupada porque os labores as faga a propiedade privada ou a comunal, botando abaixo os convenios asinados no seu momento e deixando mesmo a porta aberta a privatizar baixo subterfuxios legais a xestión dos montes e deixalos en mans de lobbies empresariais enerxéticos e forestais, diante do abandono crónico do rural por falta de apoio e potenciación de iniciativas a nivel local, baseadas na multifuncionalidade e a sustentabilidade dos nosos montes como recurso.

Ao respecto, a Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo apoia a manifestación “na defensa do monte veciñal e da titularidade da veciñanza comuneira por un Plano Forestal para un Medio Rural vivo” que convoca a Organización Galega de comunidades de montes veciñais en man común o domingo 22 de abril ás 12 h. en Compostela, con saída da Estación de RENFE.

 

Roteiro pola protección da ribeira dos regos Bispo e Frade

A Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo organiza o sábado 21 de abril un roteiro para dar a coñecer a importancia natural, paisaxística e cultural da ribeira dos regos Bispo e Frade, catalogada como solo rústico de especial protección de augas na parroquia de San Martiño, concello de Bueu.

O roteiro, primeiro desta primavera, será circular e sairá ás 10 da mañá do Centro Social do Mar de Bueu, para chegar ás 14 horas ao mesmo lugar.

O percorrido transcorrerá por camiños, corredoiras, viais rurais e urbanos, coincidindo en tramos co sendeiro de curto percorrido do rego Bispo e as rutas da auga e dos muíños, polos lugares de A Estacada, O Valado, rego Bispo, A Portela, Meiro, rego Frade, A Casela, rego Canudo, Trasouto, rego Bispo, O Valado, A Estacada e Bueu.

Para se achegar ao punto de saída, hai que acceder pola estrada PO-551 e á altura do núcleo urbano de Bueu, baixar finalmente pola rúa de Montero Ríos.

Recomendamos que de se chegar en vehículo privado, por ética e polas limitacións do aparcamento, as persoas que asistan utilicen a capacidade máxima do seu vehículo, compartíndoo con outras persoas. Recomendamos tamén traer roupa e calzado de trote axeitados para a época primaveral.

Os lugares de maior interese que visitaremos son:

. A Estacada, lugar na parte baixa do rego Bispo que na antigüidade acolleu unhas salinas, das que con toda probabilidade se abastecía de sal a vila e factoría romana de salgadura de Pescadoira. Con posterioridade, colmatouse de terra. O topónimo, con todo, non ten a súa orixe nesta factoría, senón que procede da instalación da industria de salgadura e conserveira por fomentadores vascos, italianos e cataláns na fronte marítima de Bueu a partir de finais do século XIX, do que aínda se conserva no núcleo urbano os vestixios da chiminea da antiga fábrica conserveira e o edificio do antigo museo da familia Massó, na actualidade de titularidade pública.  Na realidade refírese ao pendurado e secado dos aparellos de pesca no lugar. Actualmente é unha zona agropecuaria.

. O Valado, lugar fronte ao rego Bispo onde se di que naceu Bueu, hidrónimo de orixe prerromana que fai referencia precisamente a unha zona encharcada. Neste lugar está situada a igrexa parroquial, un templo neoclásico de mediados do século XIX, construído enriba dun anterior románico. Destacan tamén o seu cruceiro, os restos do antigo cemiterio e un singular calvario do século XVII – un dos tres que existen en Galiza- con tres cruces esculpidas na pedra. Este calvario foi trasladado até aquí desde a súa situación orixinal, na próxima capela de Santos Reis, na que formaba parte dun antigo via crucis que conectaba a igrexa de San Martiño co Pazo de Santa Cruz. Debaixo do adro parroquial está situada a Fonte do Cura, cunha singular forma cilíndrica tamén na pedra.

. A ribeira dos regos Bispo e Frade, haxiónimos referentes ao seu nacemento nas valgadas da lindante e así mesmo parroquia buenense de Santiago de Ermelo, onde no pasado, desde o altomedievo, existiu ao seu carón un pequeno asentamento monacal que se di que é onde está o cerne espiritual e xurisdicional do Morrazo. Estas ribeiras representan un hábitat natural prioritario de bosques aluviais da Europa atemperada, cunha grande biodiversidade onde destaca a presenza de salgueiros e ameneiros, complementándose con freixos, bidueiros, abeleiras e un rico sotobosque conformado por loureiros, pereiras bravas, estripeiros, sabugueiros e sanguiños, alén da grande cantidade de herbas, fungos, fentos, liques e brións, e fauna vertebrada e invertebrada. Ao seu carón existe tamén unha salientable presenza da carballeira, onde destaca o denominado carballo da Golbada, un dos de maior idade, envergadura e porte do Morrazo. As súas ribeiras son ademais dunha grande importancia etnográfica polo alto número de fontes, lavadoiros e especialmente muíños, con canles e pontellas, e algúns deles formato vivenda, onde, entre un número total dunha treintena, destacan os muíños do rego Canudo, denominación que se lle dá ao rego Frade ao seu paso por Meiro, entre os lugares da Casela e Trasouto, cunha grande acumulación de muíños en pouco espazo, unha parte deles postos en valor na década pasada.

. Os núcleos rurais da Portela, Meiro, A Casela e Trasouto, con edificacións de interese relixioso, civil e etnográfico, onde destacan cruceiros, petos de ánimas, fontes, lavadoiros e hórreos na pedra, algúns destes con reloxos de sol na súa fachada frontal. Estes núcleos teñen un grande interese social e económico a nivel agropecuario, aproveitando a excelente fertilidade que teñen as terras próximas ou mesmo á beira dos regos Bispo e Frade. Cómpre salientar tamén que nas últimas décadas se recuperou e puxo en valor o cultivo da variedade local do millo corvo por parte da veciñanza de Meiro.

.Os vestixios arqueolóxicos en Meiro do xacemento castrexo galaicorromano do Castrillón e, ao seu carón, un tramo de vrea en distintos estados de conservación do que se di que puido ser parte secundaria da  “via per loca marítima”, onde a súa beira se atoparon hai dúas décadas tres fragmentos de aras romanas. Nas súas proximidades, riba da Portela, atópase o monte do Castro do Liboreiro, asentamento da Idade do Ferro e así mesmo Romano e Medieval que na actualidade delimita os concellos de Cangas e Bueu. Tamén consta en fase histórica a existencia dun antigo couto medieval en Meiro anexo ao monacal e eclesiástico de Ermelo.

As principais afeccións para a ribeira dos regos Bispo e Frade nas últimas décadas foron a eucaliptización, o espallamento de acacias, falsas acacias e outras especies arbóreas e herbáceas alóctonas e invasoras, a corta indiscriminada de arborado da ribeira, a instalación de torretas e tendidos eléctricos aéreos, verteduras de terras por escorrentía desde o parque empresarial de Castiñeiras, aterramentos, a utilización de agrotóxicos, instalación de colectores do saneamento e verteduras incontroladas de augas residuais. O urbanismo sen control que provocou que a parte final do rego Bispo até a súa desembocadura na praia da Banda do Río ficase canalizada ao seu paso polo núcleo urbano de Bueu e de aí tamén os varios episodios de inundacións nos últimos anos, tralas crecidas torrenciais. As principais ameazas no futuro son a cualificación de máis solo urbanizable na parte final da ribeira do rego Bispo e o proxecto dun viaduto na parte media do rego para conectar a estrada PO-551 co parque empresarial de Castiñeiras, contemplado no PXOM de Bueu acabado de aprobar, e a degradación e o abandono do patrimonio cultural e natural asociado á ribeira dos regos.

 

Luita Verde demanda a retirada dos elementos que están a afectar a área de protección do Monte do Castro do Hío

O Colectivo Ecoloxista Luita Verde denunciou no rexistro o 14 de decembro do ano pasado, nun escrito dirixido á Delegación Territorial da Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria de Pontevedra, que na área de protección do xacemento Monte do Castro, catalogado e rexistrado no inventario de Patrimonio Cultural de Galicia co código GA36008023, ubicado na parroquia de Hío do Concello de Cangas, seguen presentes entullos en pista pavimentada, varios postes verticais de formigón e a cimentación metálica, instalados lesiva e ilegalmente sen autorización da Dirección Xeral de Patrimonio Cultural pola empresa France Telecom -na actualidade Orange- para a colocación dunha antena de telefonía móbil, denunciado por Luita Verde o 31 de decembro de 2012.

Trala nosa denuncia daquela as obras citadas foron paralizadas posteriormente e, polo que sabemos, Orange procedeu hai escasas datas á ubicación e colocación da dita antena de telefonía móbil, de ao redor de 40 metros de altura, fóra da área de protección do Monte do Castro. Porén desde hai cinco anos segue sen restaurarse o dano infrinxido no 2012 dentro da área de protección do dito xacemento, polo que desde Luita Verde volvemos a solicitarlle á dita Delegación Territorial da Consellería de Cultura que se procedera á retirada dos elementos citados da área de protección do Monte do Castro por parte de Orange.

Mais, para a nosa sorpresa, a resposta do pasado 20 de febreiro deste ano desde a Dirección Xeral de Patrimonio Cultural foi que “o Monte do Castro do Hío non se atopa incluído no Inventario Xeral do Patrimonio Cultural de Galicia”, polo que seguindo “os criterios” desta Dirección Xeral decide “arquivar” o expediente aberto á empresa Orange (France Telecom España SAU), xustificando ademais o inxustificable.

Por outra banda, o 14 de decembro denunciamos a presenza así mesmo lesiva e sen autorización dentro da área de protección do Monte do Castro de dúas antenas repetidoras de TV, postes metálicos e tendidos sostidos na penedía, feito que asemade xa denunciaramos en setembro de 2008, motivo polo que desde a xefatura do servizo de Patrimonio Cultural de Pontevedra se nos informara o 8 de xaneiro de 2013 que existían varios expedientes abertos polo servizo de Vixilancia e Inspección dependente da Dirección Xeral de Patrimonio Cultural. Nese novo escrito volvemos a solicitar a retirada das ditas antenas repetidoras de TV da área de protección do Monte do Castro por parte da súa propiedade.

E, tamén para a nosa sorpresa, a resposta da Dirección Xeral de Patrimonio foi así mesmo pechar e arquivar os expedientes abertos en 2008 porque segundo o Servizo de Vixilancia e Inspección, no seu informe de 14 de xaneiro de 2013, “non se afectou o xacemento arqueolóxico” e ademais “semella que os feitos estarían prescritos”, permitindo que as ditas antenas, despois de dez anos, persistan no lugar atentando lesivamente contra os valores culturais e ambientais a protexer como contra a propia clasificación rústica do solo.

Calquera que se achegue ao lugar e crendo que se vai atopar cun castro, na realidade vai atoparse con cerámica vertida polo chan que non se corresponde precisamente coa castrexa, con elementos metálicos que non son precisamente os restos dun poboado ou da súa estrutura de hai máis de 2000 anos, ou con cortes fondos no terreo que non son precisamente dunhas catas arqueolóxicas.

O Monte do Castro, ubicado estratexicamente entre as enseadas de Liméns e de Barra na entrada da península do Hío, conformado por tres terrazas e cunha cota máxima de 162 metros sobre o nivel do mar, alberga os vestixios dun asentamento prerromano da Idade do Ferro, onde se atoparon restos de cerámica castrexa e diverso material que se trasladou no seu momento ao Museo provincial de Pontevedra.

A súa estratéxica ubicación xeográfica, acompañada pola grande presenza de espazos abertos entre a penedía chea de pías, alvéolos e cacholas, fai que teña unha relevante importancia paisaxística, facendo a función de auténtico balcón sobre a ría entre a enseada de Liméns, dentro de solo rústico de especial protección de espazos naturais, e a enseada de Barra, dentro de espazo natural protexido pola Rede Natura da Costa da Vela, e coas Illas Cíes ao fondo no horizonte, dentro do P.N.M.T. das Illas Atlánticas.

Na súa contorna están ubicados o asentamento Galaico-Romano da Igrexiña, os Calcolíticos de Avilleira e As Forcadas, o Romano-Medieval das saíñas da praia de Nerga, o Moderno de Monte da Granda e os petróglifos da Idade do Bronce de Punta Corveira e de Liméns.

Na proximidade transcorre a senda costeira de Cangas e o sendeiro ecolóxico do Morrazo do GR-59, e en sentido contrario enlaza a través de camiños e corredoiras coa zona monumental Románico-Barroca do Igrexario de Hio, que a súa vez conecta por calzada cos montes do Hío e de aquí pola serra até o Facho de Donón, o outro castro de importancia da parroquia no extremo que dá a mar aberto.

Mentras o xacemento do Facho de Donón é dos máis coñecidos e valorados pola poboación grazas a súa divulgación e posta en valor institucional nas últimas dúas décadas, o Monte do Castro, malia os seus indubidábeis valores culturais, paisaxísticos e ambientais é un dos xacementos máis esquecidos e descoñecidos para a poboación morracense e a cidadanía en xeral, por ser dos máis abandonados e desatendidos do concello cangués.

Luita Verde vai solicitarlle á Dirección Xeral de Patrimonio Cultural que reabra os expedientes e cumpra coas súas competencias, obrigando a retirada real e efectiva dos elementos que están a afectar á área de protección do xacemento cultural do Monte do Castro do Hío, tanto por parte da empresa Orange como por parte da propiedade das antenas repetidoras de TV.

 

Roteiro pola protección da costa de Balea e Santa Marta

A Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo organiza o domingo 18 de marzo un roteiro para dar a coñecer a importancia natural, paisaxística e cultural da contorna da costa de Balea e Santa Marta, catalogada como solo rústico de especial protección de espazos naturais na parroquia de Darbo, concello de Cangas.

O roteiro, terceiro deste inverno, será circular e sairá ás 10 da mañá da alameda de Cangas, para chegar ás 14 horas ao mesmo lugar.

O percorrido transcorrerá por corredoiras, viais forestais e viais rurais e urbanos, coincidindo en tramos co GR-59 do sendeiro ecolóxico do Morrazo e coa senda costeira de Cangas polos lugares de Casco Vello de Cangas, San Roque, Igrexario de Darbo, O Seixo, Santa Marta, Enseada do Fornelo, Enseada do Rei, Entremuíños, Outeiro de Balea, Areamilla, Ribeira do Medio, A Congorza, Punta Balea, O Salgueirón, porto e alameda de Cangas.

Para se achegar ao punto de saída, hai que acceder pola estrada PO-551 e ao chegar ao núcleo urbano, acceder a pé até a alameda situada detrás da praza de abastos.

Recomendamos que de se chegar en vehículo privado, por ética e polas limitacións do aparcamento, as persoas que asistan utilicen a capacidade máxima do seu vehículo, compartíndoo con outras persoas. Recomendamos tamén traer roupa ou calzado de trote axeitados para a época invernal.

Os lugares de maior interese que visitaremos son:

• A excolexiata de Cangas, templo relixioso de estilo renacentista e barroco con orixe no século XVI adicada á advocación relixiosa de Santiago. Desde este século até o século XIX, durante a vixencia do Antigo Réxime, foi a cabeceira xurisdicional do Morrazo até a fundación constitucional dos concellos,na Idade Moderna. Situada á beira da rúa Real, nucleariza o centro da vila e a parroquia do mesmo nome, que conta ademais ao seu redor co casco antigo máis importante da comarca, vestixio da grande importancia que tivo Cangas como porto pesqueiro desde finais do medievo. Nel destacan as edficacións cos soportais, as balconadas e patíns mariñeiros e as rúas, fontes, lavadoiros e eirados na pedra.
• O cruceiro de Síngulis, do século XIX, que, formando parte así mesmo do casco vello da vila, está situado nunha pequena praza ao carón de varias casas de patín.
• A ermida de San Roque, con orixe no século XVII, asentada entre dous piñeiros mansos centenarios nun pequeno outeiro do monte, posúe unhas excelentes vistas panorámicas da vila de Cangas, o seu porto e a ría. Na proximidade está situado un cruceiro que no reverso do cristo ten esculpida a imaxe dun Adán.
• O petróglifo da Laxe do Cristo, da Idade do Bronce, nunha laxe de grandes dimensións onde están representadas multitude de coviñas, algúns circos concéntricos e sucos, situado na proximidade dun cruceiro co seu correspondente cristo, daí o seu nome e, por outra banda, relacionado coa súa posterior cristianización, co tamén como cruceiro da Laxe.
• O igrexario de Darbo, cun templo relixioso de estilo barroco con orixe nos séculos XVII e XVIII. Construído sobre un templo anterior nunha zona chan no val que forma o rego do Pontillón por baixo do Monte do Castelo, nucleariza a parroquia matriz e máis poboada de Cangas. No seu adro destacan a presenza do cruceiro, da fonte, do cemiterio e do adro co alpendre con soportais da feira, único no Morrazo.
• A fonte, lavadoiro e o pequeno tramo da calzada empedrada do camiño vello, no barrio do Seixo.
• A ermida de Santa Marta, con orixe no século XVI, baixo o barrio do Cunchido, onde existen os vestixios dun asentamento castrexo da Idade do Ferro. Rodeada dunha pequena carballeira, está preto da ría onde existiu un pequeno porto antigo, daí tamén o topónimo da praia do Porto na proximidade.
• As enseadas do Fornelo e do Rei, Punta Salgueira e Punta Fanequeira até a Punta do Niño do Corvo en Balea, conforma unha liña contínua e sinuosa de cantís, de grande valor paisaxístico e ambiental, con amplas vistas panorámicas da entrada da ría e das Illas Cíes, pertencentes ao P.N.M.T. das Illas Atlánticas. Destaca a presenza dos hábitats de interese comunitario de cantís mariños atlánticos, de furnas mariñas somerxidas ou semisomerxidas, pendentes rochosas silíceas con vexetación casmofítica, e o hábitat natural prioritario das breixeiras secas atlánticas. Dentro dun substrato granítico é salientable a formación a nivel xeolóxico de dúas furnas, ou cavidades costeiras, e de distintas formas erosivas na superficie da rocha pola acción do mar, con flora vascular, briófita e liquénica, colonizadora do ambiente rupícola, mesmo con especies endémicas da costa do noroeste ibérico . Así mesmo é de salientar a desembocadura entre a penedía do rego do Pontillón co seu bosque de ribeira de salgueiros con formas almofadadas na pequena cala de Entremuíños, con clara referencia así mesmo á presenza vestixial de muíños hidráulicos á súa beira e preto do mar.
• O barrio de Outeiro de Balea, zóonimo que fai referencia ao avistamento de baleas na ría no pasado, acolle unha área recreativa coas ruínas de dous muíños con pontellas, canle e cubo, unha fonte e un lavadoiro, de grande interese etnográfico á beira do rego do Pontillón, preto da súa desembocadura.
• As praias de Areamilla, Ribeira do Medio e da Congorza, de grande valor social, cultural e ambiental, coa súa fauna e flora dunar e o hábitat de interese comunitario de vexetación anual sobre desfeitos mariños acumulados e separadas pola Punta e Illote Corveiro, punto de paso de moitas aves migratorias e repouso doutras residentes no P.N.M.T. das Illas Atlánticas, en especial do corvo mariño cristado, e daí o topónimo. Na proximidade atopáronse vestixios culturais do neolítico.
• A lagoa naturalizada da Congorza, noutrora brañas de captación de augas para a industria conserveira, na actualidade é un espazo de grande valor paisaxístico e ambiental, co seu bosque de ribeira, zona húmida e a grande presenza de aves mariñas e acuáticas, integrado no inventario de zonas húmidas de Galiza.
• As ruínas da fábrica de salgadura de Punta Balea, coa orixe no século XIX, e as da baleeira de mediados do século pasado, que rematou a súa actividade industrial en 1985, debido á moratoria da súa pesca pola súa sobreexplotación.
• As ruínas da grande fábrica de conservas, gardería, escola, hotel, carpintería, comedor, economato e rampas de varada, máis o arboreto que o rodea con máis de 40 especies dos cinco continentes no Salgueirón, dentro do complexo industrial que puso en funcionamento a empresa Hnos. Massó a principio dos anos coarenta do século pasado, que chegou a ser o máis importante de Europa no seu momento e que rematou a súa actividade a finais de século trala crise dos anos setenta.
• A ribeira e os fondos mariños desde O Salgueirón até a costa de Balea e Santa Marta representan unha área mariña de grande valor biolóxico e produtivo, con varias autorizacións pesqueiras e marisqueiras a nivel local e da ría e un verdadeiro corredor ecolóxico que conecta posteriormente a través da enseada de Liméns coa Zona de Especial Conservación do Espazo Natural Protexido da Costa da Vela.

As principais afeccións para a contorna da costa de Balea e Santa Marta nas últimas décadas foron a eucaliptización, a introdución de acacias, mimosas e outras especies invasoras como a herba da pampa, a herba do coitelo e o gramón, os incendios forestais, o urbanismo sen control, a instalación de colectores da rede de saneamento e o seu deficiente funcionamento xunto coa EDAR municipal, situada na Congorza, con verteduras residuais sen depurar á ría. Por outra banda estivo a ameaza na proximidade do convenio urbanístico e do porto deportivo de Massó e o abandono actual e a falta de posta en valor do patrimonio industrial e da contorna natural e botánica do Salgueirón, patente detrás dun impactante paseo marítimo.

A Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo solicitoulle á Xunta de Galiza en abril de 2016 a catalogación de Área de Especial Importancia Paisaxística (AEIP) dentro do Catálogo das Paisaxes de Galiza para o espazo natural Barra, Cabo Home, que acolle así mesmo a praia do Portiño, os cantís das enseadas do Fornelo e do Rei e da Punta do Niño do Corvo de Balea e a fronte litoral -praias e dunar de Areamilla, do Medio e da Congorza, Punta Corveiro e lagoa da Congorza- até Punta Balea, integrado no Rexistro Xeral de Espazos Naturais de Galiza e catalogado como Solo Rústico de Especial Protección de Espazos Naturais dentro das Normas Complementarias e Subsidiarias de Planeamento da provincia de Pontevedra.

 

Roteiro pola protección do monteo do Castro da Croa

A Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo organiza o domingo 25 de febreiro un roteiro para dar a coñecer a importancia natural, paisaxística e cultural da contorna do monte do Castro da Croa, catalogada como solo rústico de especial protección de espazos naturais, de costas, patrimonial e Rede Natura na parroquia de San Martiño, concello de Vilaboa.

O roteiro, segundo deste inverno, será circular e sairá ás 10 da mañá do aparcamento das salinas de Ulló, para chegar ás 14 horas ao mesmo lugar.

O percorrido transcorrerá por corredoiras, viais forestais e rurais, coincidindo en tramos co PRG-104 do sendeiro de curto percorrido da Croa, polos lugares de Salinas de Ulló, Granxa de Ulló, Vilil, A Rubiña, As Bancas, monte do Castro da Croa, O Con, Xuncide, Enseada de Larache, Os Caralletes e Salinas de Ulló.

Para se achegar ao punto de saída, hai que acceder pola estrada N-554 e coller finalmente o estreito vial en fronte da Tapería Asador O Toural.

Recomendamos que de se chegar en vehículo privado, por ética e polas limitacións do aparcamento, as persoas que asistan utilicen a capacidade máxima do seu vehículo, compartíndoo con outras persoas. Recomendamos tamén traer roupa e calzado de trote axeitados para a época invernal, prismáticos e/ou cámara fotográfica.

Os lugares de maior interese que visitaremos son:

• As salinas de Ulló localizadas no lugar de Paredes que, co fin da obtención do sal por evaporación e tendo a súa orixe no inicio do século XVII, foron construídas tres e recuperada unha cuarta desde o ano 1637 até o ano 1693 cando comezaron a ser xestionadas pola Compañía de Xesús até mediados do século XVIII, que no ano 1767, trala expulsión dos xesuítas polo reinado español, cesa a súa actividade. Conserva boa parte dos seus diques, onde destaca o principal de 375 metros de longo e 3 de altura coas comportas para entrada e saída da auga intermareal.

Pola parte superior da antiga explotación salineira consérvanse as ruínas da Granxa de Ulló, datada de finais do século XVIII e principio do XIX, onde estaban instaladas as vivendas dos donos e a dos caseiros, capela, pozo de subministro de auga e as habitacións onde se manufacturaba o sal e outros produtos. Trala desamortización de Mendizábal de 1836 a Granxa de Ulló foi subastada e pasou por varios propietarios e estivo habitada até o inicio do século XX polos caseiros, no que caíu no abandono até a actualidade.

A finais do século XIX o arquitecto francés Felipe Auguste Cazaux, tras serlle cedido o dique principal das salinas, daí o nome tamén deste de banca de Casó, e tendo a súa vivenda preto do seu extremo sur, construíu nel un muíño de mareas, que pasa por ser un dos poucos que existen na actualidade nas Rías Baixas e do que quedan os restos do encaixe e canle á beira do dito dique.

O territorio que conforman as antigas salinas e granxa de Ulló, hidrónimo que significa terreo enchoupado, e que recibe a embocadura dos regos Trasmil e Vilil, son unha confluencia de ecosistemas de bosque de ribeira, brañas con vexetación hidrófila e marisma con vexetación halofítica e chans lamacentos, con varios hábitats de interese comunitario e mesmo prioritario. Cómpre sinalar neste sentido, o bosque aluvial de ribeira co ameneiral máis extenso da península do Morrazo, a xunqueira e o extenso carrizal ao seu carón onde destaca a fauna anfibia e acuática.

Estes terreos están integrados na actualidade dentro do Espazo Natural Protexido da Enseada de San simón, catalogado como Zona de Especial Conservación (ZEC) dentro da Rede Natura 2000, que é ademais o único espazo terrestre dentro da ZEC, xa que o resto do territorio protexido está no medio mariño.

• Os Caralletes, zoónimo referente á presenza na ribeira do lugar do bivalvo da familia das navallas e longueiróns. Neste lugar existía unha pedra que servía de embarcadoiro, daí tamén o nome do lugar de Pedra dos Caralletes, que na actualidade está debaixo do recheo do peirao de Acuña.
• O Monte do Castro da Croa ou de Acuña, cunha cota máxima de 92 metros sobre o nivel do mar, acolle un asentamento castrexo da Idade do Ferro de grandes dimensións, cos vestixios das súas murallas de protección, onde se atoparon achados como un machado metálico de talón sen anelas.

O topónimo croa refírese xeralmente á parte máis alta e principal dun castro e de feito desde a croa deste monte domínase o territorio que na actualidade abrangue entre a Granxa das Salinas de Ulló e a Enseada de Larache, rodeado de chan forestal e veigas de cultivo agropecuario. Por outra banda situase estratexicamente vendo cara á ría, tendo en fronte as Illas Alvedosas e ao fondo, na outra beira, o alto do monte do castro da Peneda do Viso. Preto existiu unha torre de vixianza do litoral no lugar de Castenlo.

No seu interior crece de xeito incipiente e potencial os carballos e as sobreiras entre a penedía, coa formación de pías e vexetación pioneira.

• O cruceiro de Acuña ou do Bolo do Con, non ten ningunha imaxe, mais consta dun capitel decorado con motivos varios-cáliz e floral-. Este cruceiro foi construído á beira do camiño no ano 1670 coa data inscrita e nome de Figueroa sobre unha rocha arredondada. Este é o cruceiro deste estilo máis antigo de Vilaboa e un dos máis antigos de Galiza.
• A enseada de Larache, de grande valor natural como marisma e formando parte así mesmo da ZEC da Enseada de San Simón, contén os vestixios doutra das tressalinas construídas e xestionadas no seu momento polos xesuítas e que complementou ás de Ulló. Esta salina, tamén coñecida como a de Ulló de Abaixo, cesou a súa actividade no ano 1727. En Xuncide, nun dos extremos da enseada, existe unha pequena edificación de pedra que puido ser no seu momento a casa alfolí onde se almacenaba o sal.
• A ribeira, auga e fondos da enseada de San Simón, son de grande interese paisaxístico, ambiental e socioeconómico- derivado da explotación dos recursos mariños- e está cualificada como Zona de Especial Conservación dentro da Rede Natura. Este espazo ten ademais unha notable importancia ornitolóxica, cunha media anual de 3.500 aves invernantes, onde cabe destacar a presenza de garzas,anátidas, limícolas, gaivotas e corvos mariños, entre unha grande e variada lista de especies acuáticas e mariñas, presentes nesta época do ano.

As principais afeccións para a contorna do monte da Croa nas últimas décadas foron os monocultivos forestais, a eucaliptización, a introdución de acacias e outras especies alóctonas e invasoras, as verteduras incontroladas de lixo e de entullos, o urbanismo incontrolado, as torretas e cableado aéreo de alta tensión eléctrica, a ampliación das naves da fábrica de CONNORSA e os recheos enriba da ribeira do mar.

A Plataforma en Defensa dos Montes do Morrazo solicitou á Xunta de Galiza en abril de 2016 a catalogación de Área de Especial Importancia Paisaxística (AEIP) dentro do Catálogo das Paisaxes de Galiza para os montes do Castro da Croa e de Cabalo, pertencentes ao espazo natural de Mar de San Simón, integrado no Rexistro Xeral de Espazos Naturais de Galiza e catalogado como solo rústico de especial protección de espazos naturais dentro das Normas Complementarias e Subsidiarias de Planeamento da provincia de Pontevedra.